دوره 9، شماره 18 - ( پاییز و زمستان 1400 )
جلد 9 شماره 18 صفحات 93-81 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Iranmanesh Y, Pourhashemi M, Jahanbazi H, Zandebasiri M, Talebi M. Qualitative study of traditional and formal knowledge of acorn harvesting of Brant`s oak (Quercus brantii Lindl.) trees in the Zagros forests, Iran. ifej. 2021; 9 (18) :81-93
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-398-fa.html
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-398-fa.html
ایران منش یعقوب، پورهاشمی مهدی، جهانبازی حسن، زندبصیری مهدی، طالبی محمود. بررسی کیفی دانش سنتی و دانش رسمی بهره‌برداری از میوه بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در جنگل های زاگرس. بوم شناسی جنگل های ایران (علمی- پژوهشی). 1400; 9 (18) :93-81
بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شهرکرد، ایران
چکیده: (753 مشاهده)
مقدمه و هدف: دانش سنتی (Traditional knowledge) دانشی است که به‌دلیل تجربه و سنت های مردم محلی یک منطقه و با استفاده از روش آزمون و خطا در آزمایشگاهی بهنام طبیعت حاصل میشود. شناسایی دانشهای سنتی مرتبط با جنگل در دهه های گذشته به‌ویژه در زمینه دستیابی به مدیریت پایدار جنگل و با هدف نهایی دستیابی به توسعه پایدار محلی، منطقه ای، ملی و جهانی اهمیت فراوانی پیدا کرده است. هدف از انجام این پژوهش شناسایی دانش های سنتی مرتبط با بهره برداری از بذر بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) می باشد.
مواد و روش ها: این پژوهش در دو سامان عرفی چیگو و بیدله واقع در بخش منج شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. اطلاعات مورد نیاز از جامعه محلی با استفاده از روش نمونهگیری گلوله برفی و رویکرد شهرت با استفاده از 56 مصاحبه به‌دست آمد. نقش بذر درختان بلوط در مطالعات رسمی نیز جداگانه با استفاده از مطالعات کتابخانه ای بررسی شد تا ارزیابی دانش های سنتی بهره برداری از بذر این درختان نیز بررسی گردد. درنهایت، با استفاده از ارزیابی کیفی و تجزیه و تحلیل اثرات و پیامدها، ده معیار سنجش دانش های سنتی و دانش های رسمی و تفاوت بررسی در این دو دانش تشریح شد.
یافته ها: ازجمله کاربردهای میوه بلوط که به‌تقریب در اکثر خانوارهای روستایی مناطق مورد مطالعه رواج دارد، استفاده از جفت بلوط برای تهیه مشکهای مختلف است. از کاربردهای مختلف بلوط که عموماً توسط مردمان محلی ساکن زاگرس استفاده میشده، می توان به مواردی از قبیل: نان بلوط، شیره بلوط، کباب بلوط و بلوط آبپز اشاره کرد. همچنین، شیره قهوه ای رنگی موسوم به عسل غزوله (Qazūlah) در اواخر فصل تابستان و اوایل پاییز بر روی پیاله میوه تشکیل میشود که به آن "مان شوکه" اطلاق شده و مصرف خوراکی دارد.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد از آنجایی‌که یک دانش رسمی می تواند مبتنی بر نیازهای علمی باشد، سرعت تولید اطلاعات، حاکمیت مقررات علمی، دقت و صحت علمی و ارتباطات رسانهای در راستای پژوهش‌های مرتبط با بذر درختان بلوط ایرانی میتواند از مزایای دانش رسمی در این فرآیند منظور شود (مشابه دیگر دانش های رسمی)، اما در سوی مقابل، دانشهای سنتی به‌دلیل سازگاری با شرایط محلی و پذیرش اجتماعی میتوانند زمینه را برای مدیریت مشارکتی در جنگلهای زاگرس فراهم کنند.
مواد و روش ها: این پژوهش در دو سامان عرفی چیگو و بیدله واقع در بخش منج شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. اطلاعات مورد نیاز از جامعه محلی با استفاده از روش نمونهگیری گلوله برفی و رویکرد شهرت با استفاده از 56 مصاحبه به‌دست آمد. نقش بذر درختان بلوط در مطالعات رسمی نیز جداگانه با استفاده از مطالعات کتابخانه ای بررسی شد تا ارزیابی دانش های سنتی بهره برداری از بذر این درختان نیز بررسی گردد. درنهایت، با استفاده از ارزیابی کیفی و تجزیه و تحلیل اثرات و پیامدها، ده معیار سنجش دانش های سنتی و دانش های رسمی و تفاوت بررسی در این دو دانش تشریح شد.
یافته ها: ازجمله کاربردهای میوه بلوط که به‌تقریب در اکثر خانوارهای روستایی مناطق مورد مطالعه رواج دارد، استفاده از جفت بلوط برای تهیه مشکهای مختلف است. از کاربردهای مختلف بلوط که عموماً توسط مردمان محلی ساکن زاگرس استفاده میشده، می توان به مواردی از قبیل: نان بلوط، شیره بلوط، کباب بلوط و بلوط آبپز اشاره کرد. همچنین، شیره قهوه ای رنگی موسوم به عسل غزوله (Qazūlah) در اواخر فصل تابستان و اوایل پاییز بر روی پیاله میوه تشکیل میشود که به آن "مان شوکه" اطلاق شده و مصرف خوراکی دارد.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد از آنجایی‌که یک دانش رسمی می تواند مبتنی بر نیازهای علمی باشد، سرعت تولید اطلاعات، حاکمیت مقررات علمی، دقت و صحت علمی و ارتباطات رسانهای در راستای پژوهش‌های مرتبط با بذر درختان بلوط ایرانی میتواند از مزایای دانش رسمی در این فرآیند منظور شود (مشابه دیگر دانش های رسمی)، اما در سوی مقابل، دانشهای سنتی به‌دلیل سازگاری با شرایط محلی و پذیرش اجتماعی میتوانند زمینه را برای مدیریت مشارکتی در جنگلهای زاگرس فراهم کنند.
واژه‌های کلیدی: ارزیابی پیامدها، جوامع محلی، چهار محال و بختیاری، دانش سنتی مرتبط با جنگل، میوه بلوط
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
