بهار و تابستان
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
1- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
چکیده: (756 مشاهده)
مقدمه و هدف: شناسایی و مطالعه گونههای گیاهی هر منطقه به‌عنوان یکی از ارکان اساسی بوم‌شناسی، نه‌تنها اطلاعاتی درباره تنوع زیستی و تعاملات جوامع گیاهی به شرایط محیطی کنونی ارائه می‌دهد، بلکه تصویری جامع از تاریخچه تکاملی گیاهان و پتانسیل‌های اکولوژیکی آن منطقه را نیز نمایان می‌سازد. جنگل دارابکلا، واقع در جنوب‌شرق شهرستان ساری، بیشتر در زمره جنگل‌های پایین‌بند ناحیه رویشی هیرکانی قرار می‌گیرد و در حال حاضر به‌عنوان جنگل آموزشی و پژوهشی تحت مدیریت دانشکده منابع طبیعی ساری اداره می‌شود. با وجود اهمیت بالای مطالعات فلوریستی، تاکنون پژوهش جامعی درباره معرفی ترکیب گونههای گیاهی، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی آن‌ها در این منطقه انجام نشده است. ازاین‌رو، هدف این پژوهش شناسایی و معرفی گونههای گیاهی منطقه، به‌ویژه ترکیب گیاهی زیراشکوب این جنگل، برای مدیریت بهینه و حفاظت از این بوم‌سازگان طبیعی است. ارائه اطلاعات مربوط به فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان نیز می‌تواند مبنای ارزشمندی برای انجام پژوهش‌های آتی، به‌ویژه در زمینه جامعه‌شناسی گیاهی، در این منطقه باشد.
مواد و روش ها: پژوهش حاضر در جنگل آموزشی و پژوهشی دارابکلا (به مساحت 2612 هکتار) واقع در حوضه آبخیز 74 اداره کل منابع طبیعی استان مازندران انجام شد. به منظور شناسایی و معرفی فلور منطقه، جمعآوری گونههای گیاهی از ابتدای مهرماه 1398 تا پایان شهریور‌ماه 1399، با استفاده از روش براوان بلانکه و قطعات نمونه 400 متر مربعی با ابعاد شبکه 400 متر و همچنین روش پیمایش میدانی، از تمام منطقه مورد مطالعه نمونه‌برداری به عمل آمد. شناسایی گونه های گیاهی با استفاده از منابع فلورا ایرانیکاو فلور ایران انجام شد. همچنین شکل زیستی گیاهان براساس رده‌بندی رانکایر تعیین گردید.
یافته ها: در مطالعه فلورستیکی جنگل آموزشی پژوهشی دانشکده منابع طبیعی ساری، دارابکلا تعداد 141 گونه گیاهی متعلق به 122 جنس و 60 خانواده شناسایی شد. خانوادههای Asteraceae (با تعداد 13 گونه)، Poaceae (13 گونه)، Lamiaceae (9 گونه)، Rosaceae (8 گونه) و Fabaceae (7 گونه) به ترتیب به عنوان غنی ترین تیره های گیاهی موجود در جنگل دارابکلا معرفی شدند که در مجموع 35 درصد (50 گونه گیاهی) از کل گونه ها را شامل میشوند. جنسهای Carex با 4 گونه و Hypericum با 3 گونه متنوع ترین جنس های گیاهی از نظر تعداد گونه در جنگل دارابکلا بودند. بررسی شکل‌زیستی گونه های گیاهی منطقه به روش رانکایر نشان داد که به ترتیب کریپتوفیتها با 28 درصد (تعداد 40 گونه)، فانروفیت ها با 26 درصد (36 گونه)، تروفیت ها 23 درصد (32 گونه) و همیکریپتوفیت ها با 21 درصد ( 30 گونه) شکل های زیستی چیره ترکیب رستنی جنگل دارابکلا می باشند. کامهفیت ها نیز با 2 درصد (3 گونه) کمیابترین شکل زیستی منطقه می باشد. نتایج بررسی پراکنش جغرافیایی گونه های گیاهی منطقه نشان داد که بیشتر گونههای گیاهی متعلق به ناحیه چند ناحیه ای (48 گونه) و ناحیه رویشی اروپا- سیبری (34 گونه) هستند که بیش از 58 درصد گونهها (تعداد 82 گونه) را به خود اختصاص دادهاند. پس از آن گونه های نواحی رویشی اروپا- سیبری/ ایران تورانی/ مدیترانه ای (16 گونه، 11 درصد)، اروپا- سیبری/ ایران تورانی (15 گونه، 11 درصد)، جهان وطن (15 گونه، 10 درصد)، رویشی اروپا- سیبری/ مدیترانه ای (11 گونه، 8 درصد) قرار داشتند. نواحی رویشی ایران تورانی و ایران تورانی/ مدیترانه ای هر کدام با یک گونه دارای کمترین میزان حضور در سطح منطقه بودند.
نتیجه گیری: مطالعه فلوریستیکی انجام‌شده در این پژوهش منجر به شناسایی 141 گونه گیاهی شد که بیانگر تنوع بالای پوشش گیاهی این منطقه است. در این میان، خانوادههای Asteraceae، Poaceae و Lamiaceae به‌عنوان غنی‌ترین تیره‌های گیاهی شناسایی شدند که نشان‌دهنده سازگاری بالای گونههای این خانواده‌ها با شرایط محیطی منطقه است. تحلیل شکل‌زیستی نشان داد که کریپتوفیتها و فانروفیت‌ها به‌عنوان دو گروه غالب، نقش مهمی در سازگاری با شرایط بومشناختی جنگل دارابکلا ایفا می‌کنند. این یافته‌ها می‌تواند نشانه‌ای از پایداری این بومسامانه در برابر تغییرات محیطی باشد. پراکنش جغرافیایی گیاهان نیز نشان داد که بیش از نیمی از گونهها متعلق به چند ناحیه‌ای و ناحیه رویشی اروپا-سیبری هستند. این پراکنش جغرافیایی می‌تواند به درک بهتر الگوهای بومشناختی و تعاملات بومشناختی در این جنگل‌ها کمک کند. با توجه به ارزش بومشناختی و علمی جنگل دارابکلا، حفاظت از این زیستگاه ضروری است. اجرای برنامه‌های حفاظتی برای جلوگیری از تخریب جنگل ها، کاهش فشار چرا توسط دام‌ها و حفاظت از تنوع زیستی، باید به‌عنوان اولویت‌های اصلی در نظر گرفته شود. این اقدامات نه تنها به حفظ بوم‌سازگان جنگلی کمک می‌کند بلکه فرصتی برای پژوهش‌های آینده در زمینه بوم‌شناسی، مدیریت جنگل و تغییرات اقلیمی فراهم می‌آورد. به‌طور کلی، شناسایی و تحلیل فلورستیکی، ابزاری کارآمد برای درک وضعیت و تنوع زیستی جنگل‌هاست و می‌تواند مبنایی برای تحقیقات عمیق‌تر در زمینه‌های مختلف مرتبط با بوم‌شناسی و مدیریت منابع طبیعی باشد.
مواد و روش ها: پژوهش حاضر در جنگل آموزشی و پژوهشی دارابکلا (به مساحت 2612 هکتار) واقع در حوضه آبخیز 74 اداره کل منابع طبیعی استان مازندران انجام شد. به منظور شناسایی و معرفی فلور منطقه، جمعآوری گونههای گیاهی از ابتدای مهرماه 1398 تا پایان شهریور‌ماه 1399، با استفاده از روش براوان بلانکه و قطعات نمونه 400 متر مربعی با ابعاد شبکه 400 متر و همچنین روش پیمایش میدانی، از تمام منطقه مورد مطالعه نمونه‌برداری به عمل آمد. شناسایی گونه های گیاهی با استفاده از منابع فلورا ایرانیکاو فلور ایران انجام شد. همچنین شکل زیستی گیاهان براساس رده‌بندی رانکایر تعیین گردید.
یافته ها: در مطالعه فلورستیکی جنگل آموزشی پژوهشی دانشکده منابع طبیعی ساری، دارابکلا تعداد 141 گونه گیاهی متعلق به 122 جنس و 60 خانواده شناسایی شد. خانوادههای Asteraceae (با تعداد 13 گونه)، Poaceae (13 گونه)، Lamiaceae (9 گونه)، Rosaceae (8 گونه) و Fabaceae (7 گونه) به ترتیب به عنوان غنی ترین تیره های گیاهی موجود در جنگل دارابکلا معرفی شدند که در مجموع 35 درصد (50 گونه گیاهی) از کل گونه ها را شامل میشوند. جنسهای Carex با 4 گونه و Hypericum با 3 گونه متنوع ترین جنس های گیاهی از نظر تعداد گونه در جنگل دارابکلا بودند. بررسی شکل‌زیستی گونه های گیاهی منطقه به روش رانکایر نشان داد که به ترتیب کریپتوفیتها با 28 درصد (تعداد 40 گونه)، فانروفیت ها با 26 درصد (36 گونه)، تروفیت ها 23 درصد (32 گونه) و همیکریپتوفیت ها با 21 درصد ( 30 گونه) شکل های زیستی چیره ترکیب رستنی جنگل دارابکلا می باشند. کامهفیت ها نیز با 2 درصد (3 گونه) کمیابترین شکل زیستی منطقه می باشد. نتایج بررسی پراکنش جغرافیایی گونه های گیاهی منطقه نشان داد که بیشتر گونههای گیاهی متعلق به ناحیه چند ناحیه ای (48 گونه) و ناحیه رویشی اروپا- سیبری (34 گونه) هستند که بیش از 58 درصد گونهها (تعداد 82 گونه) را به خود اختصاص دادهاند. پس از آن گونه های نواحی رویشی اروپا- سیبری/ ایران تورانی/ مدیترانه ای (16 گونه، 11 درصد)، اروپا- سیبری/ ایران تورانی (15 گونه، 11 درصد)، جهان وطن (15 گونه، 10 درصد)، رویشی اروپا- سیبری/ مدیترانه ای (11 گونه، 8 درصد) قرار داشتند. نواحی رویشی ایران تورانی و ایران تورانی/ مدیترانه ای هر کدام با یک گونه دارای کمترین میزان حضور در سطح منطقه بودند.
نتیجه گیری: مطالعه فلوریستیکی انجام‌شده در این پژوهش منجر به شناسایی 141 گونه گیاهی شد که بیانگر تنوع بالای پوشش گیاهی این منطقه است. در این میان، خانوادههای Asteraceae، Poaceae و Lamiaceae به‌عنوان غنی‌ترین تیره‌های گیاهی شناسایی شدند که نشان‌دهنده سازگاری بالای گونههای این خانواده‌ها با شرایط محیطی منطقه است. تحلیل شکل‌زیستی نشان داد که کریپتوفیتها و فانروفیت‌ها به‌عنوان دو گروه غالب، نقش مهمی در سازگاری با شرایط بومشناختی جنگل دارابکلا ایفا می‌کنند. این یافته‌ها می‌تواند نشانه‌ای از پایداری این بومسامانه در برابر تغییرات محیطی باشد. پراکنش جغرافیایی گیاهان نیز نشان داد که بیش از نیمی از گونهها متعلق به چند ناحیه‌ای و ناحیه رویشی اروپا-سیبری هستند. این پراکنش جغرافیایی می‌تواند به درک بهتر الگوهای بومشناختی و تعاملات بومشناختی در این جنگل‌ها کمک کند. با توجه به ارزش بومشناختی و علمی جنگل دارابکلا، حفاظت از این زیستگاه ضروری است. اجرای برنامه‌های حفاظتی برای جلوگیری از تخریب جنگل ها، کاهش فشار چرا توسط دام‌ها و حفاظت از تنوع زیستی، باید به‌عنوان اولویت‌های اصلی در نظر گرفته شود. این اقدامات نه تنها به حفظ بوم‌سازگان جنگلی کمک می‌کند بلکه فرصتی برای پژوهش‌های آینده در زمینه بوم‌شناسی، مدیریت جنگل و تغییرات اقلیمی فراهم می‌آورد. به‌طور کلی، شناسایی و تحلیل فلورستیکی، ابزاری کارآمد برای درک وضعیت و تنوع زیستی جنگل‌هاست و می‌تواند مبنایی برای تحقیقات عمیق‌تر در زمینه‌های مختلف مرتبط با بوم‌شناسی و مدیریت منابع طبیعی باشد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
