دوره 13، شماره 1 - ( بهار و تابستان 1404 )
جلد 13 شماره 1 صفحات 145-133 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Pourhossein H, Akbari H, Firozjaeian A A, Lotfalian M, Fallah A. (2025). Contextual Analysis of Timber Smuggling in the East of Mazandaran Province. Ecol Iran For. 13(1), 133-145. doi:10.61186/ifej.2024.555
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-555-fa.html
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-555-fa.html
پورحسین حسین، اکبری حسن، فیروزجائیان علی اصغر، لطفعلیان مجید، فلاح اصغر. تحلیل زمینه مند قاچاق چوبآلات جنگلی در شرق استان مازندران بوم شناسی جنگل های ایران (علمی- پژوهشی) 1404; 13 (1) :145-133 10.61186/ifej.2024.555
1- گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
2- دانشگاه مازندران، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، بابلسر، ایران
2- دانشگاه مازندران، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، بابلسر، ایران
چکیده: (858 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: تخریب منابع محیط زیستی یکی از چالشهای جدی جوامع امروزی است. اما تخریب برخی از این منابع در کشورهای در حال توسعه بیشتر بهنظر می‌رسد. جنگل ها بهعنوان یکی از منابع محیط زیستی بهخصوص در کشور ما دائماً در حال تخریب هستند و قاچاق چوب به عنوان یکی از شیوه های معمول جنگل زدائی بهخصوص در جنگل های شمال کشور به حساب می‌آید. قطع غیر مجاز چوبآلات جنگلی و پدیده قاچاق آنها از معضلات پیچیده منابع طبیعی در شمال ایران است. تخریب جنگل از طریق قاچاق چوب پیامدهای جبران‌ناپذیری برای محیط‌زیست دارد، لذا بررسی زمینه هایی که منجر به قاچاق چوب می شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به هرحال، با توجه به اهمیت موضوع قاچاق چوب و متعاقب آن تخریب جنگل، می‌توان نتیجه گرفت که این موضوع دارای زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است که شناخت این عوامل و زمینه‌ها راه را برای برنامه‌ریزی مناسب در جهت حفظ و ارتقای منابع جنگلی هموار می‌کند. بر همین اساس، در این تحقیق تلاش شد تا با تأکید بر رویکردی ترکیبی ضمن شناسایی زمینه‌ها و عوامل مؤثر بر قاچاق چوب در استان مازندران (منطقه شرق) تحلیلی از وضعیت و کمیت قاچاق چوب در شرق استان مازندران ارائه شود.
مواد و روش‌ها: این پژوهش برای شرق استان مازندران و به روش کیفی و اکتشافی انجام شد.. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع روش های تحقیق کیفی مبتنی بر پارادایم تفسیرگرایی و با تأکید بر تحلیل مضمون است. بر اساس تحلیل مضمون، ابتدا کدگذاری توصیفی، بعد از آن کدگذاری تفسیری و در نهایت مقولات فراگیر از داده ها استخراج گردید. مقولات محوری شامل زمینه سازمانی-اداری قاچاق چوب، قانونی-کنترلی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و سیاستی بود. پس از مشخص شدن مضامین اصلی، مقوله های محوری و مقوله های فرعی، اولویت‌بندی مقوله‌های محوری انجام شد. برای امتیازدهی مقوله ها از طیف لیکرت پنج قسمتی شامل گویه‌های، خیلی کم اهمیت (1)، کم اهمیت (2)، اهمیت متوسط (3)، اهمیت زیاد (4) و اهمیت خیلی زیاد (5) استفاده گردید. اطلاعات تحقیق از طریق مصاحبه غیر ساختمند و چهره به چهره با نقش‌آفرینان اصلی مرتبط با مسئله قاچاق چوب به دست آمد. اطلاعات تحقیق از میان چهار گروه از نقش‌آفرینان مرتبط با قاچاق چوب شامل جوامع محلی (جنگل‌نشینان و دامداران)، کارکنان سازمان منابع طبیعی، خریداران و فروشندگان چوب (دپوداران و قاچاقچیان) و فعالان محیط‌زیست از طریق مصاحبه نیمه‌سازمان‌یافته گردآوری شد. اطلاعات از طریق تکنیک تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفت. در مطالعه حاضر، برای دست‌یابی به اعتبار، جنبه‌های مختلفی مدنظر قرار گرفت. برای رسیدن به معیار قابلیت اعتماد از سه تکنیک متعارف و مرسوم شامل مقایسه تحلیلی، بازبینی توسط مشارکت‌کنندگان و استفاده از تکنیک ممیزی استفاده شد. بعد از انجام و پیاده‌سازی مصاحبه‌ها، متن مصاحبه توسط شرکتکنندگان مورد وارسی و ارزیابی قرار گرفت. همچنین با رجوع مداوم به متن مصاحبه‌ها، صحت کدها و مضامین ساختهشده ارزیابی شد.
یافته‌ها: در شروع تحلیل و در مرحله کدگذاری، جملات حاصل از مصاحبه‌ها مورد بررسی مجدد قرار گرفت. در این مرحله تلاش شد تا مقولات کلیدی از جملات استخراج گردد. در ابتدا، 49 مقوله از گزاره‌های کلیدی استخراج شد و با توجه به نقاط اشتراک در کنار یکدیگر قرار گرفتند و در 22 مقوله محوری دسته‌بندی شدند. این مقوله ها در نهایت در شش مضمون زمینه ای مرتبط با قاچاق چوب، شامل زمینه سازمانی- اداری، زمینه قانونی کنترلی، زمینه اقتصادی، زمینه فرهنگی، زمینه اجتماعی و زمینه سیاسی-سیاستی، طبقه‌بندی شدند. نتایج اولویت‌بندی مقوله‌های محوری مضامین اصلی قاچاق چوب شرق استان مازندران نشان داد که مقوله‌های "بازدارندگی پایین مجازات"، "فعالیت اقتصادی پرسود" و "مشکلات اقتصادی و درآمدی" به‌ترتیب با میانگین‌های 4/2، 4 و 3/9 در اولویت‌های اول تا سوم در بین 22 مقوله محوری قرار گرفتند. همچنین، مقوله‌های "افزایش تقاضا برای زمین در مناطق جنگلی"، " فروش زمین بایر شده" و "ضعف جامعه‌پذیری محیط‌زیستی" به‌ترتیب با میانگین‌های 2/1، 2/2 و 3/4 در اولویت‌های 22 تا 20 در بین 22 مقوله محوری قرار گرفتند.
نتیجه‌گیری کلی: به‌طور کلی نتایج نشان می‌دهد که قاچاق چوب تحت تأثیر عوامل چندگانه قرار دارد و برای کنترل و پیشگیری از آن باید همه جوانب در نظر گرفته شوند. نتایج پژوهش حاضر اطلاعات دقیقی را در زمینه اتخاذ سیاست و برنامه در اختیار مدیران و سیاست‌گذاران بخش جنگل قرار می‌دهد که در تدوین و اجرای طرح‌ها، بر‌آیند مثبتی بههمراه خواهد داشت.
مقدمه و هدف: تخریب منابع محیط زیستی یکی از چالشهای جدی جوامع امروزی است. اما تخریب برخی از این منابع در کشورهای در حال توسعه بیشتر بهنظر می‌رسد. جنگل ها بهعنوان یکی از منابع محیط زیستی بهخصوص در کشور ما دائماً در حال تخریب هستند و قاچاق چوب به عنوان یکی از شیوه های معمول جنگل زدائی بهخصوص در جنگل های شمال کشور به حساب می‌آید. قطع غیر مجاز چوبآلات جنگلی و پدیده قاچاق آنها از معضلات پیچیده منابع طبیعی در شمال ایران است. تخریب جنگل از طریق قاچاق چوب پیامدهای جبران‌ناپذیری برای محیط‌زیست دارد، لذا بررسی زمینه هایی که منجر به قاچاق چوب می شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به هرحال، با توجه به اهمیت موضوع قاچاق چوب و متعاقب آن تخریب جنگل، می‌توان نتیجه گرفت که این موضوع دارای زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است که شناخت این عوامل و زمینه‌ها راه را برای برنامه‌ریزی مناسب در جهت حفظ و ارتقای منابع جنگلی هموار می‌کند. بر همین اساس، در این تحقیق تلاش شد تا با تأکید بر رویکردی ترکیبی ضمن شناسایی زمینه‌ها و عوامل مؤثر بر قاچاق چوب در استان مازندران (منطقه شرق) تحلیلی از وضعیت و کمیت قاچاق چوب در شرق استان مازندران ارائه شود.
مواد و روش‌ها: این پژوهش برای شرق استان مازندران و به روش کیفی و اکتشافی انجام شد.. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع روش های تحقیق کیفی مبتنی بر پارادایم تفسیرگرایی و با تأکید بر تحلیل مضمون است. بر اساس تحلیل مضمون، ابتدا کدگذاری توصیفی، بعد از آن کدگذاری تفسیری و در نهایت مقولات فراگیر از داده ها استخراج گردید. مقولات محوری شامل زمینه سازمانی-اداری قاچاق چوب، قانونی-کنترلی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و سیاستی بود. پس از مشخص شدن مضامین اصلی، مقوله های محوری و مقوله های فرعی، اولویت‌بندی مقوله‌های محوری انجام شد. برای امتیازدهی مقوله ها از طیف لیکرت پنج قسمتی شامل گویه‌های، خیلی کم اهمیت (1)، کم اهمیت (2)، اهمیت متوسط (3)، اهمیت زیاد (4) و اهمیت خیلی زیاد (5) استفاده گردید. اطلاعات تحقیق از طریق مصاحبه غیر ساختمند و چهره به چهره با نقش‌آفرینان اصلی مرتبط با مسئله قاچاق چوب به دست آمد. اطلاعات تحقیق از میان چهار گروه از نقش‌آفرینان مرتبط با قاچاق چوب شامل جوامع محلی (جنگل‌نشینان و دامداران)، کارکنان سازمان منابع طبیعی، خریداران و فروشندگان چوب (دپوداران و قاچاقچیان) و فعالان محیط‌زیست از طریق مصاحبه نیمه‌سازمان‌یافته گردآوری شد. اطلاعات از طریق تکنیک تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفت. در مطالعه حاضر، برای دست‌یابی به اعتبار، جنبه‌های مختلفی مدنظر قرار گرفت. برای رسیدن به معیار قابلیت اعتماد از سه تکنیک متعارف و مرسوم شامل مقایسه تحلیلی، بازبینی توسط مشارکت‌کنندگان و استفاده از تکنیک ممیزی استفاده شد. بعد از انجام و پیاده‌سازی مصاحبه‌ها، متن مصاحبه توسط شرکتکنندگان مورد وارسی و ارزیابی قرار گرفت. همچنین با رجوع مداوم به متن مصاحبه‌ها، صحت کدها و مضامین ساختهشده ارزیابی شد.
یافته‌ها: در شروع تحلیل و در مرحله کدگذاری، جملات حاصل از مصاحبه‌ها مورد بررسی مجدد قرار گرفت. در این مرحله تلاش شد تا مقولات کلیدی از جملات استخراج گردد. در ابتدا، 49 مقوله از گزاره‌های کلیدی استخراج شد و با توجه به نقاط اشتراک در کنار یکدیگر قرار گرفتند و در 22 مقوله محوری دسته‌بندی شدند. این مقوله ها در نهایت در شش مضمون زمینه ای مرتبط با قاچاق چوب، شامل زمینه سازمانی- اداری، زمینه قانونی کنترلی، زمینه اقتصادی، زمینه فرهنگی، زمینه اجتماعی و زمینه سیاسی-سیاستی، طبقه‌بندی شدند. نتایج اولویت‌بندی مقوله‌های محوری مضامین اصلی قاچاق چوب شرق استان مازندران نشان داد که مقوله‌های "بازدارندگی پایین مجازات"، "فعالیت اقتصادی پرسود" و "مشکلات اقتصادی و درآمدی" به‌ترتیب با میانگین‌های 4/2، 4 و 3/9 در اولویت‌های اول تا سوم در بین 22 مقوله محوری قرار گرفتند. همچنین، مقوله‌های "افزایش تقاضا برای زمین در مناطق جنگلی"، " فروش زمین بایر شده" و "ضعف جامعه‌پذیری محیط‌زیستی" به‌ترتیب با میانگین‌های 2/1، 2/2 و 3/4 در اولویت‌های 22 تا 20 در بین 22 مقوله محوری قرار گرفتند.
نتیجه‌گیری کلی: به‌طور کلی نتایج نشان می‌دهد که قاچاق چوب تحت تأثیر عوامل چندگانه قرار دارد و برای کنترل و پیشگیری از آن باید همه جوانب در نظر گرفته شوند. نتایج پژوهش حاضر اطلاعات دقیقی را در زمینه اتخاذ سیاست و برنامه در اختیار مدیران و سیاست‌گذاران بخش جنگل قرار می‌دهد که در تدوین و اجرای طرح‌ها، بر‌آیند مثبتی بههمراه خواهد داشت.
فهرست منابع
1. Adeli, K. (2011). Investigating the wood market and planning the amount of harvesting from the forest based on the principle of sustainable development in Iran. PhD dissertation, Sari Agriculture and Natural Resources University, 120 p. [In Persian]
2. Afrand, H., Hassanzad, A., & Naghdi, R. (2009). Designing a model to determine the target area to combat forest timber smuggling in Siahrood Amlash forestry plan. 3rd National Forest Conference, Karaj - Iranian Forestry Association, 11 p. [In Persian]
3. Bazgir, A., Malekniam, R., & Rahimian, M. (2019). The role of alternative fuel access in changing the pattern of household energy consumption among the Zagros Forest villagers. Forest and Poplar Research, 24(4), 399-412. [In Persian]
4. Beiranvand, A., Asgari, M., Javanmiri Pour, M., Khaki Pour, L., & Etemad, V., 2023, The study of causes and factors of illegal logging in Caspian Forests. Iranian Journal of Forest, 15(2), 35-51. [In Persian]
5. Braun, V., & Clarke, V. (2012). Thematic analysis.in Handbook of Research Methods in Psychology: Vol. 2. Research Designs, H. Cooper (Editor-in-Chief). Washington, DC: Author. [DOI:10.1037/13620-004]
6. Carney, J., Gillespie, T.W., & Rosomoff, R. (2014). Assessing forest change in a priority West African mangrove ecosystem: 1986-2010. Geoforum, 53, 126-135. [DOI:10.1016/j.geoforum.2014.02.013]
7. Chunquan, Zh., Taylor, R., & Guoqiang, F. (2004). China's wood market, trade and the environment, Science Press USA Inc, 81 p.
8. Ciel, W. (1999). Assessing the Effects on Forests of Proposed Trade Liberalization in the Forest Product Sector, Federal Register, 64 Fed, Reg 34304-306.
9. Cozma, A.C., & Achim, M.V. (2023). A SWOT Analysis on Illegal Logging and Corruption: Romania Case Study. Economic and Financial Crime, Sustainability and Good Governance, 53-72. [DOI:10.1007/978-3-031-34082-6_3]
10. Daramola, J. O., Adesuyi, F. E., Olugbadieye, O., Akinbowale, A. S., & Adekunle, V. A. J. (2021). Rate of timber harvest and the effects of illegal activities on forest conservation in Southwestern Nigeria. Asian Journal of Forestry, 5(1). [DOI:10.13057/asianjfor/r050102]
11. Dekiawati, E.S., 2022. Law Enforcement of Illegal Logging in Indonesia: Problems and Challenges in Present and the Future, Indonesian Journal of Environmental Law and Sustainable Development, 1(1), 47-68. [DOI:10.15294/ijel.v1i1.56777]
12. Efarand Sorkhani, I., Navrodi, H., & Nekhdi, R. (2013). Identification of wood smuggling hotspots using GIS and planning to prevent it (Case of Study: Encroachment of forest dwellers and wood smugglers in Siahroud Amalesh Forestry Project. Law Enforcement Management Studies, 7(4), 529-548. [In Persian]
13. Ghasemi Aghbash, F. (2017). Factors Affecting the Deforestation of Oak Forests in Oulad Ghobad Region, Koohdasht. Journal of Forest Ecosystems Researches, 3(2), 81-94. [In Persian]
14. Hosseni, A., & Ghahremani, M. (2018). Study of the role of forest manaegemnt planning in the north of Iranian forests on illegal logging. International Conference on Society and the Environment, Tehran, University of Tehran, 10 p. [In Persian]
15. Kandel, P., Chapagain, P.S., Sharma, L.N., & Vetaas, O.R. (2016). Consumption patterns of fuelwood in rural households of Dolakha district, Nepal: Reflections from community forest user groups. Small-Scale Forestry, 15(4), 481-495. [DOI:10.1007/s11842-016-9335-0]
16. Khademi, F., & Rouhi, E. (2018). Investigating conflicts between public rights and interests and private interests in the law of logging ban. Journal of Social Science Study, 2(3), 75- 86. [In Persian]
17. Kvale. S., & Brinkmann, S. (2009), InterViews: Learning the Craft of Qualitative Research Interviewing, Second Editions, Sage Publications.
18. Layani, G. & Esmaeili, A. (2014). The effects of forest exploitation on wood import regulation in northern Iran. Agricultural Economics Research, 5(20), 24-45. [In Persian]
19. Mahdavi, A., Gholamhosseini, M., & Salavarzi, M. (2022). Assessment and analysis of effective factors on firewood and charcoal smuggling in local communities of the central Zagros, Ilam Province. Journal of Renewable Natural Resources Research, 13(1), 83-96. [In Persian]
20. Modirrahmati, A. (2016). Development of wood farming. Iran Nature, 1(1), 14-21. [In Persian]
21. Mohammadi Limaei, S. M., Heybatian, R., Vaezin, S. M. H., & Torkman, J. (2011). Wood import and export and its relation to major macroeconomics variables in Iran. Forest Policy and Economics, 13(4), 303-307. [DOI:10.1016/j.forpol.2011.03.001]
22. Mohseni, H. (2017). Environmental justice and protection of forest in criminal unification judgment of supreme court. Criminal Law and Criminology Studies, 4(1), 85-109. [In Persian] [DOI:10.2307/j.ctvc77gq0.8]
23. Noor, M. N. H. M., Kadir, R., & Muhamad, S. (2021). Issues of forest enforcement against illegal logging and forest offences in peninsular Malaysia. Journal of Sustainability Science and Management, 16(7), 260-272. [DOI:10.46754/jssm.2021.10.019]
24. Oghnoum, M., Asgari, M., Beyranvand, A., Avatefi Hemmat, M., & Etemad, V. (2020). Strengths and weaknesses of Forest management planning in the forests of northern Iran. National Conference on Forest Landscape; Management evolution, Karaj -University of Tehran, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Shamim Jangal NGO, Iran, 16 p.
25. Osareh, M.H. (2008). Wood cultivation with the development of poplar cultivation is an inevitable necessity for sustainable access to cellulosic materials in the country. Proceedings of the Second National Conference on Poplar and its Importance in Wood Cultivation, 1, 41-51. [In Persian]
26. Saeed, A., & Madani Mashaei, E. (2017). The impact of macroeconomic policies on destruction of the northern forests of Iran. Iran Nature, 2(4), 10-16. [In Persian]
27. Sheng, J., Gao, X., & Zhang, Z. (2023). Sustainability of Forest Development in China from the Perspective of the Illegal Logging Trade. Sustainability, 15(16), 12250. [DOI:10.3390/su151612250]
28. Shoeibi, S.H., Vaezin, S.H., Amiri, S., & Shamekhi, T. (2010). Impact of wood import tariff on illegal wood logging in Northern Caspian Forests. Iranian Journal of Forest, 2(1), 13-24. [In Persian]
29. Tajdini, A., Tavakkoli, A., Roohnia, M., & Latibari, A.J, (2010). The investigation of effective factors on corrugatedborad supply and demand, Journal of Sciences and Techniques in Natural Resources, 5, 31-45.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
