پاییز و زمستان
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
1- دانشگاه تهران
چکیده: (10 مشاهده)
مقدمه و هدف: جنگلها سرمایه ملی هر کشور محسوب میشوند و در کشور ایران با توجه به قرار گرفتن بر روی کمربند خشک زمین اهمیت دو چندانی باید برای مدیریت، حفاظت و توسعه آن قائل شد. در مدیریت جنگل بر پایه پایداری، زادآوری جنگل و رویشگاههای طبیعی، برای نیل به اهداف جنگل پایدار اهمیت زیادی دارد، از اینرو مدیران جنگل و جنگلبانان بعد از بهرهبرداری و یا آشفتگی حاصل از بلایای طبیعی مانند حرکات تودهای ازجمله زمین لغزش و یا آتشسوزی، احیاء و بازیابی پوشش درختی- علفی جنگل به صورت طبیعی و با حداقل دخالت انسانی را مدنظر دارند. زمین لغزشها یکی از شایعترین و مهمترین این آشفتگیها میباشند. وقوع زمین لغزش میتواند متاثر از توپوگرافی، ساختار زمینشناسی، عمق خاک و انسجام ریشهها باشد، محققین دریافتهاند که مقابله با زمین لغزشها با افزایش قدرت خاک و توسعه ریشه گیاهان و پوشش گیاهی امکانپذیر و قابل جلوگیری است. همچنین مشخص شده است که احتمال لغزش در علفزارها و مراتع بیش از جنگلهاست و پوشش درختی در مناطق مستعد لغزش از اهمیت بسزایی برخوردار است. ریشههای ضخیم مانند میخ بر خاکهای روی شیب عمل میکنند و چینش ریشههای نازک نیز، این ریشهها را به یکدیگر مرتبط مینمایند. به همین جهت با بافت ریشهای مناسب انواع گیاهان و پوشش گیاهی سطحی میتوان دامنهها را تثبیت و شرایط هیدرولوژیک خاک را بهبود بخشید. از اینرو هدف این تحقیق بررسی روند احیای طبیعی پوشش گیاهی مناطقی است که در آنها لغزشهای کم‌عمق اتفاق افتاده است.
مواد و روش‌ها: به این منظور دو منطقه لغزشی از نوع کم عمق که در این تحقیق منطقه لغزشی A و B نامیده میشوند در بخش چهار سری چهار جنگل نکاء چوب مازندران در قطعه 25 که دارای گونههای درختی راش، ممرز- توسکا، بلوط، شیردار، ون و گردو میباشد و دارای لغزشهای حدوداً 6 و 8 ساله به متراژ 700 و 1200 متر مربع در جهت دامنه شمال غربی به ارتفاع 486 و 610 متر از سطح دریا بودند، انتخاب شدند و به فاصله 10 متری در ناحیه مجاور به موازات همان مناطق لغزشی به عنوان شاهد، در نظر گرفته شد و برای بررسی نوع و تعداد گیاهان 24 قطعه نمونه ( شامل 12 قطعه نمونه در دو منطقه لغزشی A و B و 12 قطعه نمونه شاهد) با کوادرات یک متر مربعی و به صورت منظم تصادفی انتخاب شد. گیاهان درون هر قطعه نمونه، ابتدا شناسایی و سپس تعداد آنها شمارش شد. سپس با توجه به گیاهان برداشت شده فهرست فلورستیک گیاهان جهت شناسایی و دستهبندی گونهها ، خانواده، کوروتیپ و شکل زیستی هر گیاه مشخص و به ترتیب در جدول فلورستیک درج گردید. تعداد گیاهان استقرار یافته به تفکیک مناطق لغزشی و شاهد و تعلق آن به گونههای چوبی-درختی و علفی و فراوانی آنها با کمک نرمافزار Excel مشخص گردید و مقایسات نیز با آزمون t مستقل از طریق نرمافزار Spss انجام شد.
یافتهها: کل گیاهان برداشت شده 351 قطعه بوده که برابر خصوصیات فلورستیک گیاهان نمونه برداری شده نتایج نشان داد که متعلق به 19 خانواده گیاهی که شامل چهار خانواده درختی ( افرا، ممرز، ازگیل و توسکا ) و 15 خانواده علفی ( که 5 گونه پر تعداد آن عبارتند از: جگن، فرفیون، تمشک، بنفشه، متامتی) می باشد. از کل گیاه نمونه برداری شده، 22 درصد در دو منطقه لغزشی و 78 درصد گیاهان در مناطق شاهد مشاهده شد. گیاهان برداشت شده در مناطق لغزشی 87 قطعه بود که همگی از نوع گیاهان علفی بوده و هیچ گونه چوبی در میان آنها نبود. یافتهها در خصوص تفاوت وضعیت رویش گونههای گیاهای بین منطقه لغزش A و B با منطقه شاهد و مجاور، با توجه به مقایسه زوجی صورت گرفته تعداد گونهها و فراوانی گیاهان به شدت متاثر از آشفتگی ناشی از حرکت لغزشی قرار داشتهاند و روند کاهشی نسبت به مناطق شاهد داشتهاند و نتایج در سطح آماری 95 % معنیدار بود.
نتیجه‌گیری: ایجاد آشفتگیهایی مانند لغزشهای کم عمق باعث کاهش معنیدار تعداد و همچنین تنوع گونههای گیاهی میشود، به صورتیکه در منطقه لغزشی گیاهان بومی مطابق الگوی منطقه شاهد مستقر و احیاء نشدهاند و 10 گونه علفی مانند سیکلامین، پامچال، چوبلمه، سرخس، زبرینه و ... بعد از لغزش مشاهده نشدند. و با توجه به عدم مشاهده گونههای درختی در منطقه لغزشی علیرغم گذشت مدت زمان 6 و 8 سال از زمان وقوع لغزش، تاثیر منفی آشفتگی ناشی از لغزش در گونههای چوبی کاملاً مشخص میباشد، ولی در گونههای علفی این استقرار هر چند به صورت کم ( نسبت به منطقه شاهد) در حال ترمیم و بازسازی طبیعی میباشد. نکته قابل توجه این است که گونههای علفی سریع الرشد مانند جگن، فرفیون، تمشک زودتر از سایر گونهها در دو منطقه مورد مطالعه استقرار یافتهاند که نحوه رقابت، پراکنش بذر، نحوه جوانهزنی، تعداد بذور، فیزیولوژی، اکوفیزیولوژی و سایر ویژگیهای این گونهها ممکن است در موفقیت آنها برای تصرف عرصه مناطق لغزشی موثر بوده باشد. همچنین مشخص شد که حدود نیمی از گیاهان موجود در منطقه (قبل از لغزش) با توجه به مشاهدات مناطق شاهد، خصوصاً گیاهان چوبی دست کم در کوتاه مدت به منطقه بازنگشتهاند.
مواد و روش‌ها: به این منظور دو منطقه لغزشی از نوع کم عمق که در این تحقیق منطقه لغزشی A و B نامیده میشوند در بخش چهار سری چهار جنگل نکاء چوب مازندران در قطعه 25 که دارای گونههای درختی راش، ممرز- توسکا، بلوط، شیردار، ون و گردو میباشد و دارای لغزشهای حدوداً 6 و 8 ساله به متراژ 700 و 1200 متر مربع در جهت دامنه شمال غربی به ارتفاع 486 و 610 متر از سطح دریا بودند، انتخاب شدند و به فاصله 10 متری در ناحیه مجاور به موازات همان مناطق لغزشی به عنوان شاهد، در نظر گرفته شد و برای بررسی نوع و تعداد گیاهان 24 قطعه نمونه ( شامل 12 قطعه نمونه در دو منطقه لغزشی A و B و 12 قطعه نمونه شاهد) با کوادرات یک متر مربعی و به صورت منظم تصادفی انتخاب شد. گیاهان درون هر قطعه نمونه، ابتدا شناسایی و سپس تعداد آنها شمارش شد. سپس با توجه به گیاهان برداشت شده فهرست فلورستیک گیاهان جهت شناسایی و دستهبندی گونهها ، خانواده، کوروتیپ و شکل زیستی هر گیاه مشخص و به ترتیب در جدول فلورستیک درج گردید. تعداد گیاهان استقرار یافته به تفکیک مناطق لغزشی و شاهد و تعلق آن به گونههای چوبی-درختی و علفی و فراوانی آنها با کمک نرمافزار Excel مشخص گردید و مقایسات نیز با آزمون t مستقل از طریق نرمافزار Spss انجام شد.
یافتهها: کل گیاهان برداشت شده 351 قطعه بوده که برابر خصوصیات فلورستیک گیاهان نمونه برداری شده نتایج نشان داد که متعلق به 19 خانواده گیاهی که شامل چهار خانواده درختی ( افرا، ممرز، ازگیل و توسکا ) و 15 خانواده علفی ( که 5 گونه پر تعداد آن عبارتند از: جگن، فرفیون، تمشک، بنفشه، متامتی) می باشد. از کل گیاه نمونه برداری شده، 22 درصد در دو منطقه لغزشی و 78 درصد گیاهان در مناطق شاهد مشاهده شد. گیاهان برداشت شده در مناطق لغزشی 87 قطعه بود که همگی از نوع گیاهان علفی بوده و هیچ گونه چوبی در میان آنها نبود. یافتهها در خصوص تفاوت وضعیت رویش گونههای گیاهای بین منطقه لغزش A و B با منطقه شاهد و مجاور، با توجه به مقایسه زوجی صورت گرفته تعداد گونهها و فراوانی گیاهان به شدت متاثر از آشفتگی ناشی از حرکت لغزشی قرار داشتهاند و روند کاهشی نسبت به مناطق شاهد داشتهاند و نتایج در سطح آماری 95 % معنیدار بود.
نتیجه‌گیری: ایجاد آشفتگیهایی مانند لغزشهای کم عمق باعث کاهش معنیدار تعداد و همچنین تنوع گونههای گیاهی میشود، به صورتیکه در منطقه لغزشی گیاهان بومی مطابق الگوی منطقه شاهد مستقر و احیاء نشدهاند و 10 گونه علفی مانند سیکلامین، پامچال، چوبلمه، سرخس، زبرینه و ... بعد از لغزش مشاهده نشدند. و با توجه به عدم مشاهده گونههای درختی در منطقه لغزشی علیرغم گذشت مدت زمان 6 و 8 سال از زمان وقوع لغزش، تاثیر منفی آشفتگی ناشی از لغزش در گونههای چوبی کاملاً مشخص میباشد، ولی در گونههای علفی این استقرار هر چند به صورت کم ( نسبت به منطقه شاهد) در حال ترمیم و بازسازی طبیعی میباشد. نکته قابل توجه این است که گونههای علفی سریع الرشد مانند جگن، فرفیون، تمشک زودتر از سایر گونهها در دو منطقه مورد مطالعه استقرار یافتهاند که نحوه رقابت، پراکنش بذر، نحوه جوانهزنی، تعداد بذور، فیزیولوژی، اکوفیزیولوژی و سایر ویژگیهای این گونهها ممکن است در موفقیت آنها برای تصرف عرصه مناطق لغزشی موثر بوده باشد. همچنین مشخص شد که حدود نیمی از گیاهان موجود در منطقه (قبل از لغزش) با توجه به مشاهدات مناطق شاهد، خصوصاً گیاهان چوبی دست کم در کوتاه مدت به منطقه بازنگشتهاند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
