دوره 13، شماره 2 - ( پاییز و زمستان 1404 )
جلد 13 شماره 2 صفحات 11-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hosseini S A O, Babaei Ahmadabad A, Pouya H, Hadizadeh S J. (2025). Evaluation and Comparison of the Growth Status of Plant Species in the Landslide and Control Areas in the 4th Series of the
Neka Chub Forestry Plan. Ecol Iran For. 13(2), 1-11. doi:10.61882/ifej.2025.550
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-550-fa.html
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-550-fa.html
حسینی سید عطاء اله، بابایی احمد آباد علی، پویا هانیه، هادی زاده سیدجابر.(1404). ارزیابی و مقایسه وضعیت رویش گونه های گیاهی مناطق لغزشی و شاهد در سری 4 طرح جنگل داری نکاء چوب بوم شناسی جنگل های ایران (علمی- پژوهشی) 13 (2) :11-1 10.61882/ifej.2025.550
1- گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده: (876 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: جنگل ها سرمایه ملی هر کشور محسوب می شوند و در کشور ایران با توجه به قرارگرفتن بر روی کمربند خشک زمین اهمیت دو چندانی باید برای مدیریت، حفاظت و توسعه آنها قائل شد. در مدیریت جنگل بر پایه پایداری، زادآوری جنگل و رویشگاه های طبیعی برای نیل به اهداف جنگل پایدار اهمیت زیادی دارد. از این رو، مدیران جنگل و جنگل بانان بعد از بهره برداری و یا آشفتگی حاصل از بلایای طبیعی مانند حرکات تودهای ازجمله زمین لغزش و یا آتش سوزی، احیاء و بازیابی پوشش درختی-علفی جنگل به صورت طبیعی و با حداقل دخالت انسانی را مدنظر داشته باشند. زمین لغزش ها یکی از شایعترین و مهمترین این آشفتگی ها هستند. وقوع زمین لغزش می تواند متأثر از توپوگرافی، ساختار زمین شناسی، عمق خاک و انسجام ریشه ها باشد. محققین دریافته اند که مقابله با زمین لغزشها با افزایش قدرت خاک و توسعه ریشه گیاهان و پوشش گیاهی امکان پذیر و قابل جلوگیری است. همچنین، مشخص شده است که احتمال لغزش در علفزارها و مراتع بیش از جنگل ها است و پوشش درختی در مناطق مستعد لغزش از اهمیت به سزایی برخوردار است. ریشه های ضخیم مانند میخ بر خاک های روی شیب عمل می کنند و چینش ریشه های نازک نیز این ریشه ها را به یکدیگر مرتبط می نمایند. به همین جهت با بافت ریشه ای مناسب انواع گیاهان و پوشش گیاهی سطحی می توان دامنه ها را تثبیت و شرایط هیدرولوژیک خاک را بهبود بخشید. از این رو، هدف این تحقیق بررسی روند احیای طبیعی پوشش گیاهی مناطقی است که در آنها لغزش های کمعمق اتفاق افتاده است.
مواد و روشها: به این منظور، دو منطقه لغزشی از نوع کم عمق، که در این تحقیق منطقه لغزشی A و B نامیده می شوند، در بخش چهار سری چهار جنگل نکاء چوب مازندران در قطعه 25 که دارای گونه های درختی راش، ممر، توسکا، بلوط، شیردار، ون و گردو است و دارای لغزش های حدوداً 6 و 8 ساله به مساحت 700 و 1200 متر مربع در جهت دامنه شمال غربی به ارتفاع 486 و 610 متر از سطح دریا بودند، انتخاب شدند و به عنوان شاهد به فاصله 10 متری در ناحیه مجاور به موازات همان مناطق لغزشی در نظر گرفته شد. برای بررسی نوع و تعداد گیاهان، 24 قطعه نمونه (شامل 12 قطعه نمونه در دو منطقه لغزشی A و B و 12 قطعه نمونه شاهد) با کوادرات یک متر مربعی و به صورت منظم تصادفی انتخاب شدند. گیاهان درون هر قطعه نمونه، ابتدا شناسایی و سپس شمارش شدند. سپس با توجه به گیاهان برداشت شده، فهرست فلورستیک گیاهان جهت شناسایی و دسته بندی گونه ها، خانواده، کوروتیپ و شکل زیستی هر گیاه مشخص و به ترتیب در جدول فلورستیک درج گردید. تعداد گیاهان استقراریافته به تفکیک مناطق لغزشی و شاهد و تعلق آنها به گونه های چوبی-درختی و علفی و فراوانی آنها با کمک نرم افزار Excel مشخص شد. مقایسات با آزمون t مستقل از طریق نرم افزار SPSS انجام شدند.
یافتهها: کل گیاهان برداشت شده 351 قطعه بود که برابر نتایج خصوصیات فلورستیک گیاهان نمونه برداری شده متعلق به 19 خانواده گیاهی بودند، شامل چهار خانواده درختی (افرا، ممرز، ازگیل و توسکا) و 15 خانواده علفی (که پنج گونه پر تعداد آن عبارتاند از جگن، فرفیون، تمشک، بنفشه، متامتی). از کل گیاه نمونه برداری شده، 22 درصد در دو منطقه لغزشی و 78 درصد گیاهان در مناطق شاهد مشاهده شدند. گیاهان برداشت شده در مناطق لغزشی 87 قطعه بودند که همگی از نوع گیاهان علفی بودند و هیچ گونه چوبی در میان آنها نبود. یافته ها در خصوص تفاوت وضعیت رویش گونه های گیاهای بین منطقه لغزش A و B با منطقه شاهد و مجاور، با توجه به مقایسه زوجی صورت گرفته تعداد گونه ها و فراوانی گیاهان به شدت متأثر از آشفتگی ناشی از حرکت لغزشی قرار داشتند و روند کاهشی نسبت به مناطق شاهد نشان دادند که نتایج در سطح آماری 95 % معنی دار بود.
نتیجهگیری: ایجاد آشفتگی هایی مانند لغزش های کم عمق باعث کاهش معنی دار تعداد و همچنین تنوع گونه های گیاهی می شود، به صورتیکه در منطقه لغزشی گیاهان بومی مطابق الگوی منطقه شاهد مستقر و احیاء نشده اند و 10 گونه علفی مانند سیکلامین، پامچال، چوبلمه، سرخس، زبرینه و ... بعد از لغزش مشاهده نشدند. با توجه به عدم مشاهده گونه های درختی در منطقه لغزشی علی رغم گذشت مدت زمان 6 و 8 سال از زمان وقوع لغزش، تاثیر منفی آشفتگی ناشی از لغزش در گونه های چوبی کاملاً مشخص است، ولی در گونه های علفی این استقرار هر چند به صورت کم ( نسبت به منطقه شاهد) در حال ترمیم و بازسازی طبیعی است. نکته قابل توجه این است که گونه های علفی سریع الرشد مانند جگن، فرفیون، و تمشک زودتر از سایر گونه ها در دو منطقه مورد مطالعه استقرار یافته اند که نحوه رقابت، پراکنش بذر، نحوه جوانه زنی، تعداد بذور، فیزیولوژی، اکوفیزیولوژی و سایر ویژگی های این گونه ها ممکن است در موفقیت آنها برای تصرف عرصه مناطق لغزشی مؤثر باشد. همچنین، مشخص شد که حدود نیمی از گیاهان موجود در منطقه (قبل از لغزش) با توجه به مشاهدات مناطق شاهد، خصوصاً گیاهان چوبی دست کم در کوتاه مدت به منطقه بازنگشته اند.
مقدمه و هدف: جنگل ها سرمایه ملی هر کشور محسوب می شوند و در کشور ایران با توجه به قرارگرفتن بر روی کمربند خشک زمین اهمیت دو چندانی باید برای مدیریت، حفاظت و توسعه آنها قائل شد. در مدیریت جنگل بر پایه پایداری، زادآوری جنگل و رویشگاه های طبیعی برای نیل به اهداف جنگل پایدار اهمیت زیادی دارد. از این رو، مدیران جنگل و جنگل بانان بعد از بهره برداری و یا آشفتگی حاصل از بلایای طبیعی مانند حرکات تودهای ازجمله زمین لغزش و یا آتش سوزی، احیاء و بازیابی پوشش درختی-علفی جنگل به صورت طبیعی و با حداقل دخالت انسانی را مدنظر داشته باشند. زمین لغزش ها یکی از شایعترین و مهمترین این آشفتگی ها هستند. وقوع زمین لغزش می تواند متأثر از توپوگرافی، ساختار زمین شناسی، عمق خاک و انسجام ریشه ها باشد. محققین دریافته اند که مقابله با زمین لغزشها با افزایش قدرت خاک و توسعه ریشه گیاهان و پوشش گیاهی امکان پذیر و قابل جلوگیری است. همچنین، مشخص شده است که احتمال لغزش در علفزارها و مراتع بیش از جنگل ها است و پوشش درختی در مناطق مستعد لغزش از اهمیت به سزایی برخوردار است. ریشه های ضخیم مانند میخ بر خاک های روی شیب عمل می کنند و چینش ریشه های نازک نیز این ریشه ها را به یکدیگر مرتبط می نمایند. به همین جهت با بافت ریشه ای مناسب انواع گیاهان و پوشش گیاهی سطحی می توان دامنه ها را تثبیت و شرایط هیدرولوژیک خاک را بهبود بخشید. از این رو، هدف این تحقیق بررسی روند احیای طبیعی پوشش گیاهی مناطقی است که در آنها لغزش های کمعمق اتفاق افتاده است.
مواد و روشها: به این منظور، دو منطقه لغزشی از نوع کم عمق، که در این تحقیق منطقه لغزشی A و B نامیده می شوند، در بخش چهار سری چهار جنگل نکاء چوب مازندران در قطعه 25 که دارای گونه های درختی راش، ممر، توسکا، بلوط، شیردار، ون و گردو است و دارای لغزش های حدوداً 6 و 8 ساله به مساحت 700 و 1200 متر مربع در جهت دامنه شمال غربی به ارتفاع 486 و 610 متر از سطح دریا بودند، انتخاب شدند و به عنوان شاهد به فاصله 10 متری در ناحیه مجاور به موازات همان مناطق لغزشی در نظر گرفته شد. برای بررسی نوع و تعداد گیاهان، 24 قطعه نمونه (شامل 12 قطعه نمونه در دو منطقه لغزشی A و B و 12 قطعه نمونه شاهد) با کوادرات یک متر مربعی و به صورت منظم تصادفی انتخاب شدند. گیاهان درون هر قطعه نمونه، ابتدا شناسایی و سپس شمارش شدند. سپس با توجه به گیاهان برداشت شده، فهرست فلورستیک گیاهان جهت شناسایی و دسته بندی گونه ها، خانواده، کوروتیپ و شکل زیستی هر گیاه مشخص و به ترتیب در جدول فلورستیک درج گردید. تعداد گیاهان استقراریافته به تفکیک مناطق لغزشی و شاهد و تعلق آنها به گونه های چوبی-درختی و علفی و فراوانی آنها با کمک نرم افزار Excel مشخص شد. مقایسات با آزمون t مستقل از طریق نرم افزار SPSS انجام شدند.
یافتهها: کل گیاهان برداشت شده 351 قطعه بود که برابر نتایج خصوصیات فلورستیک گیاهان نمونه برداری شده متعلق به 19 خانواده گیاهی بودند، شامل چهار خانواده درختی (افرا، ممرز، ازگیل و توسکا) و 15 خانواده علفی (که پنج گونه پر تعداد آن عبارتاند از جگن، فرفیون، تمشک، بنفشه، متامتی). از کل گیاه نمونه برداری شده، 22 درصد در دو منطقه لغزشی و 78 درصد گیاهان در مناطق شاهد مشاهده شدند. گیاهان برداشت شده در مناطق لغزشی 87 قطعه بودند که همگی از نوع گیاهان علفی بودند و هیچ گونه چوبی در میان آنها نبود. یافته ها در خصوص تفاوت وضعیت رویش گونه های گیاهای بین منطقه لغزش A و B با منطقه شاهد و مجاور، با توجه به مقایسه زوجی صورت گرفته تعداد گونه ها و فراوانی گیاهان به شدت متأثر از آشفتگی ناشی از حرکت لغزشی قرار داشتند و روند کاهشی نسبت به مناطق شاهد نشان دادند که نتایج در سطح آماری 95 % معنی دار بود.
نتیجهگیری: ایجاد آشفتگی هایی مانند لغزش های کم عمق باعث کاهش معنی دار تعداد و همچنین تنوع گونه های گیاهی می شود، به صورتیکه در منطقه لغزشی گیاهان بومی مطابق الگوی منطقه شاهد مستقر و احیاء نشده اند و 10 گونه علفی مانند سیکلامین، پامچال، چوبلمه، سرخس، زبرینه و ... بعد از لغزش مشاهده نشدند. با توجه به عدم مشاهده گونه های درختی در منطقه لغزشی علی رغم گذشت مدت زمان 6 و 8 سال از زمان وقوع لغزش، تاثیر منفی آشفتگی ناشی از لغزش در گونه های چوبی کاملاً مشخص است، ولی در گونه های علفی این استقرار هر چند به صورت کم ( نسبت به منطقه شاهد) در حال ترمیم و بازسازی طبیعی است. نکته قابل توجه این است که گونه های علفی سریع الرشد مانند جگن، فرفیون، و تمشک زودتر از سایر گونه ها در دو منطقه مورد مطالعه استقرار یافته اند که نحوه رقابت، پراکنش بذر، نحوه جوانه زنی، تعداد بذور، فیزیولوژی، اکوفیزیولوژی و سایر ویژگی های این گونه ها ممکن است در موفقیت آنها برای تصرف عرصه مناطق لغزشی مؤثر باشد. همچنین، مشخص شد که حدود نیمی از گیاهان موجود در منطقه (قبل از لغزش) با توجه به مشاهدات مناطق شاهد، خصوصاً گیاهان چوبی دست کم در کوتاه مدت به منطقه بازنگشته اند.
فهرست منابع
1. Asada, H., & Minagawa, T.(2023). Impact of Vegetation Differences on Shallow Landslides: A Case Study in Aso, Japan. Water, 15(18), 3193. [DOI:10.3390/w15183193]
2. Babaei ahmedabad, A., & Hosseini, A. (2023). A review of the findings of physical and statistical models to investigate the effect of plant roots on the reduction of shallow landslides. The third national conference on environmental changes (with emphasis on water resource management in coastal areas). [In Persian]
3. Bakhsandeh navroud, B., Abrari vajari, K., Pilehvar, & B., Koch, Y. (2016). Floristic study of herbceous layer plants in hyrcanian Beech forest (case study: Beech forests in Asalem). Plant Ecosystem Conservation, 4(9), 115-132.
4. Baziari, M., Jalilvand, H., Hosseini, S.A., & Koch, Y. (2011). The role of forest roads in the regeneration of tree species (case study: Lire Sar, Gelandroud and Makaroud forestry projects). Environmental Science and Technology, 18(2), 547-559. [In Persian]
5. Chekizadeh, A., Hosseini, S. A., Abdi, E., & Babaei Ahmadabad, A. (2023). Comparison and evaluation of stabilization of slippery areas with alder by two methods of afforestation and regeneration in Khairud Nowshahr forest. The third national conference on environmental changes (with emphasis on water resource management in coastal areas), 12. [In Persian]
6. Dhakal, A. S., & Sidle, R. C. (2004). Pore water pressure assessment in a forest watershed: simulations and distributed field measurements related to forest practices. Water Resources Research, 40(2), W02405. doi:10.1029/2003WR002017. [DOI:10.1029/2003WR002017]
7. Forestry Plan Series 4, Section 4, Neka. (2012). Natural Resources and Watershed Organization. 355. [In Persian]
8. Hosseini, S., Hosseini, S.A. (2016). The study of the stabilized and unstabilized sliding zone of the excavation wall of the forest road according to the diversity of vegetation (case study: Mazandaran wood and paper Chachkam series). Natural Environment, Natural Resources of Iran, 69(2), 376-361. [In Persian]
9. Gorgandipour, M., Hosseini, S. A., Abdi, E., Zahedi Amiri, Q. (2017). Comparison of stabilized and non-sliding landslide area in terms of herbaceous biodiversity and some soil characteristics (case study: Patam section, Khairud forest). Iranian Forest Ecology journal, 5(9), 17-23. [In Persian] [DOI:10.29252/ifej.5.9.17]
10. Godt, J. W., Baum, R. L., Savage, W. Z., Salciarini, D., Schulz, W. H., & Harp, E. L. (2008). Transient deterministic shallow landslide modeling: requirements for susceptibility and hazard assessments in a GIS framework. Engineering Geology, 102(3-4), 214-226. [DOI:10.1016/j.enggeo.2008.03.019]
11. Kazda, M., & Schmid, L. (2008). Clustered distribution of tree roots and soil water exploitation. In: Lüttge U, Beyschlag W,Büdel B, Francis D (eds) Progress in botany 70. Springer-Verlag, Berlin, 219-235.
12. Keim, R. F., & Skaugset, A. E. (2003). Modelling effects of forest canopies on slope stability. Hydrological Processes, 17(7), 1457-1467. [DOI:10.1002/hyp.5121]
13. Khazani, M. A., Alijanpour, A., Motamedi, J. & Sheidai Karkaj, E. (2022). The effect of the canopy cover of forest trees on the diversity of substratum herbaceous species (Case study: Nejadreh Reserve, Urmia, West Azerbaijan). Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology), 35(2), 274-292. [In Prsian]
14. Mirdavoodi, H., Marvi Mohadjer, M. R., Zahedi Amiri, G., & Etemad, V. (2013). Disturbance effects on plant diversity and invasive species in western oak communities of Iran (Case study: Dalab Forest, Ilam). Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 21(1), 1-15. doi: 10.22092/ijfpr.2013.3204 [In Persian].
15. Mohammadi, F. K., Hosseini, S. A., Zahedi, A. G., & Fakhari, M. A. (2022). Evaluation of Vegetation Diversity on Forest Road Fill-Slop using Bioengineering Method in Surdar-Watashan Forestry Plan. Ecology of Iranian Forest, 10(19), 119-116. [In Prsian] [DOI:10.52547/ifej.10.19.109]
16. Norris, R. J., Allen, R. J., Klein, S. A., Amato T. E., Mark D. Z., Christopher W. (2016), Evidence for climate change in the satellite cloud record. Nature, 536, 72-75. [DOI:10.1038/nature18273]
17. Senouci, R., Taibi, N. E., Teodoro, A. C., Duarte, L., Mansour, H., & Yahia Meddah, R. (2021). GIS-based expert knowledge for landslide susceptibility mapping (LSM): case of mostaganem coast district, west of Algeria. Sustainability, 13(2), 630.
https://doi.org/10.3390/su13020630 [DOI:10.3390/su13020630.]
18. Stokes, A., Atger, C., Bengough, A. G., Fourcaud, T., & Sidle, R. C. (2009). Desirable plant root traits for protecting natural and engineered slopes against landslides. Plant and soil, 324(1), 1-30. [DOI:10.1007/s11104-009-0159-y]
19. Walker, L. R., Shiels, A.B. (2012). Landslide Ecology. Cambridge University, Press. 332. [DOI:10.1017/CBO9780511978685]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
