بهار و تابستان 1403
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
چکیده: (165 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: آتش‌سوزی از مهم ترین عوامل بوم‌شناختی است که می‌تواند عملکرد بوم‌سازگان های طبیعی را تغییر دهد. آتش یکی از مهمترین وقایع طبیعی است که بوم‌سازگان های جنگلی را تهدید می کند. شدت و فراوانی آتش‌سوزی‌های جنگلی به دلیل افزایش جمعیت در مناطق آسیب‌پذیر و اثرات تغییرات آب وهوایی جهانی، روزانه در حال افزایش است. این عامل علاوه بر اینکه باعث تلفات جانی و مالی می‌شود، تهدید بزرگی برای شرایط متعادل اکولوژیکی پوشش های گیاهی و حفاظت از محیط زیست است. هر ساله هزاران آتش سوزی در اراضی طبیعی در سراسر جهان فاجعه هایی را به وجود می آورد که قابل اندازه گیری و توصیف نیستند. این موضوع برای سال‌ها مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در این پژوهش، با توجه به اهمیت حفاظت و توجه بیش‌ازپیش به تالابها و خدمات این بوم‌سازگان در زمینۀ تداوم حیات بشر و تنوع بالایی از گونه های گیاهی، بررسی حریق رخ داده در سال 1400، شرایط ایجاد آن و تأثیر آن بر ویژگیهای خاک شناسی و پوشش گیاهی تالاب قره قشلاق بناب در آذربایجان شرقی مهمترین هدف این پژوهش را شامل
مقدمه و هدف: آتش‌سوزی از مهم ترین عوامل بوم‌شناختی است که می‌تواند عملکرد بوم‌سازگان های طبیعی را تغییر دهد. آتش یکی از مهمترین وقایع طبیعی است که بوم‌سازگان های جنگلی را تهدید می کند. شدت و فراوانی آتش‌سوزی‌های جنگلی به دلیل افزایش جمعیت در مناطق آسیب‌پذیر و اثرات تغییرات آب وهوایی جهانی، روزانه در حال افزایش است. این عامل علاوه بر اینکه باعث تلفات جانی و مالی می‌شود، تهدید بزرگی برای شرایط متعادل اکولوژیکی پوشش های گیاهی و حفاظت از محیط زیست است. هر ساله هزاران آتش سوزی در اراضی طبیعی در سراسر جهان فاجعه هایی را به وجود می آورد که قابل اندازه گیری و توصیف نیستند. این موضوع برای سال‌ها مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در این پژوهش، با توجه به اهمیت حفاظت و توجه بیش‌ازپیش به تالابها و خدمات این بوم‌سازگان در زمینۀ تداوم حیات بشر و تنوع بالایی از گونه های گیاهی، بررسی حریق رخ داده در سال 1400، شرایط ایجاد آن و تأثیر آن بر ویژگیهای خاک شناسی و پوشش گیاهی تالاب قره قشلاق بناب در آذربایجان شرقی مهمترین هدف این پژوهش را شامل
می شود.
مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تأثیر آتش سوزی بر ویژگیهای خاک شناسی و پوشش گیاهی تالاب قره قشلاق، محدودهای در حدود چهار هکتار از تالاب که در تاریخ 16 فروردین 1400 و به تعداد دو مرتبه و در دو بازۀ زمانی مختلف (ساعت 15:30 و 19:30) مورد حریق قرار گرفته بود به عنوان منطقۀ سوخته انتخاب شد. به علاوه، منطقه ای در مجاورت این منطقه با وسعت مشابه و با رعایت فاصله مناسب از منطقۀ سوخته به عنوان منطقۀ شاهد (نسوخته) انتخاب شد. برای نمونه برداری پوشش گیاهی از یک خط نمونه در طول این مناطق استفاده شد. با در نظر گرفتن اینکه پوشش گیاهی به صورت انبوه گز (Tamarix sp.) است در هر منطقه (آتش سوزی شده و شاهد) برای ثبت مشخصات ارتفاع درختچه ها، قطر یقه و قطر برابرسینه پایه اصلی جست گروه، قطر کوچک و بزرگ تاج، تعداد جست های جست گروه، سالم بودن یا نبودن و وجود آفت از 40 قطعه نمونه مستطیلی شکل (در مجموع 80 قطعه‌نمونه) به مساحت تقریبی 10 مترمربع (5×2 متری) با فاصلۀ 20 متری از هم استفاده شد. برای اندازه گیری درصد پوشش علفی نیز از یک قطعه‌نمونه یک مترمربعی در مرکز قطعات نمونه استفاده شد. همچنین به منظور اندازه گیری ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاک مانند اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی، درصد آهک، درصد رس، سیلت و شن، پتاسیم قابل جذب و فسفر قابل جذب در هر منطقه پنج قطعه‌نمونه به‌صورت تصادفی انتخاب و از مرکز آن یک نمونه خاک از عمق صفر تا 10 سانتی متری برداشت شد. به منظور تجزیه و تحلیل های آماری پس از بررسی نرمال بودن پراکنش داده ها با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، مقایسه بین میانگین مشخصات کمی پوشش گیاهی و ویژگی های خاک شناسی در دو منطقۀ سوخته و شاهد از آزمون های منویتنی و t مستقل استفاده شد. همچنین برای بررسی مهم ترین ویژگی های پوشش گیاهی و خاک در اثر وقوع حریق، از تجزیه مؤلفه های اصلی استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد میانگین قطر یقه پایه ها در منطقه سوخته (4/41 سانتی متر) در سطح اطمینان 99 درصد به طور معنی داری بیشتر از منطقه شاهد (3/17 سانتی متر) است. در منطقۀ شاهد و سوخته بین مقادیر میانگین ویژگی های قطر برابرسینه (1/64 در برابر 1/24 سانتی متر) و تعداد جست (20/05 در برابر 14/76) در سطح اطمینان 95 درصد تفاوت
مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تأثیر آتش سوزی بر ویژگیهای خاک شناسی و پوشش گیاهی تالاب قره قشلاق، محدودهای در حدود چهار هکتار از تالاب که در تاریخ 16 فروردین 1400 و به تعداد دو مرتبه و در دو بازۀ زمانی مختلف (ساعت 15:30 و 19:30) مورد حریق قرار گرفته بود به عنوان منطقۀ سوخته انتخاب شد. به علاوه، منطقه ای در مجاورت این منطقه با وسعت مشابه و با رعایت فاصله مناسب از منطقۀ سوخته به عنوان منطقۀ شاهد (نسوخته) انتخاب شد. برای نمونه برداری پوشش گیاهی از یک خط نمونه در طول این مناطق استفاده شد. با در نظر گرفتن اینکه پوشش گیاهی به صورت انبوه گز (Tamarix sp.) است در هر منطقه (آتش سوزی شده و شاهد) برای ثبت مشخصات ارتفاع درختچه ها، قطر یقه و قطر برابرسینه پایه اصلی جست گروه، قطر کوچک و بزرگ تاج، تعداد جست های جست گروه، سالم بودن یا نبودن و وجود آفت از 40 قطعه نمونه مستطیلی شکل (در مجموع 80 قطعه‌نمونه) به مساحت تقریبی 10 مترمربع (5×2 متری) با فاصلۀ 20 متری از هم استفاده شد. برای اندازه گیری درصد پوشش علفی نیز از یک قطعه‌نمونه یک مترمربعی در مرکز قطعات نمونه استفاده شد. همچنین به منظور اندازه گیری ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاک مانند اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی، درصد آهک، درصد رس، سیلت و شن، پتاسیم قابل جذب و فسفر قابل جذب در هر منطقه پنج قطعه‌نمونه به‌صورت تصادفی انتخاب و از مرکز آن یک نمونه خاک از عمق صفر تا 10 سانتی متری برداشت شد. به منظور تجزیه و تحلیل های آماری پس از بررسی نرمال بودن پراکنش داده ها با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، مقایسه بین میانگین مشخصات کمی پوشش گیاهی و ویژگی های خاک شناسی در دو منطقۀ سوخته و شاهد از آزمون های منویتنی و t مستقل استفاده شد. همچنین برای بررسی مهم ترین ویژگی های پوشش گیاهی و خاک در اثر وقوع حریق، از تجزیه مؤلفه های اصلی استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد میانگین قطر یقه پایه ها در منطقه سوخته (4/41 سانتی متر) در سطح اطمینان 99 درصد به طور معنی داری بیشتر از منطقه شاهد (3/17 سانتی متر) است. در منطقۀ شاهد و سوخته بین مقادیر میانگین ویژگی های قطر برابرسینه (1/64 در برابر 1/24 سانتی متر) و تعداد جست (20/05 در برابر 14/76) در سطح اطمینان 95 درصد تفاوت
معنی داری وجود دارد. همچنین در منطقۀ شاهد و سوخته بین مقادیر میانگین ارتفاع درخت (1/96 در برابر 1/36 متر)، سلامت جست (سالم بودن تمامی پایه ها در برابر سوخته بودن تمامی جست ها) و درصد پوشش علفی (70/19 در برابر 50/28 درصد) در سطح اطمینان 99 درصد تفاوت معنی داری مشاهده شد. همچنین بررسی ویژگی های خاک شناسی نشان داد پس از حدود یک سال از وقوع حریق در دو منطقۀ سوخته و شاهد بین ویژگی های اسیدیته (7/12 در برابر 6/73) و شن (27/10 در برابر 22/90 درصد) تفاوت معنی دار در سطح اطمینان 95 درصد وجود دارد. همچنین تفاوت معنی داری در سطح اطمینان 99 درصد بین ویژگی های کربن آلی (2/86 در برابر 1/71 درصد)، فسفر (71/63 در برابر 34/28 میلی گرم در کیلوگرم) و پتاسیم (921/40 در برابر 606/60 میلی گرم در کیلوگرم) در این دو منطقه مشاهده شد. نتایج تجزیه مؤلفه های اصلی نیز نشان داد آتش سوزی بر روی شاخص های کربن آلی، فسفر و پتاسیم در دسترس و از بین ویژگی های پوشش گیاهی بر قطر برابرسینه، قطر یقه، ارتفاع درخت، قطر بزرگ و کوچک تاج با بار عاملی بیشتر از 0/8 بیشترین تأثیر را داشته است.
نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر نشان داد که خصوصیات کمی پایه های موجود در تالاب در بخش سوخته تحت تأثیر قرار گرفته و تغییراتی در ویژگی های پوشش گیاهی و خاک شناسی وقوع یافته است، به طوری که همۀ ویژگی های خاک شناسی در منطقۀ سوخته در مقایسه با منطقۀ شاهد افزایش معنی داری داشتند. درمقابل به غیر از عامل قطر یقه، دیگر
نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر نشان داد که خصوصیات کمی پایه های موجود در تالاب در بخش سوخته تحت تأثیر قرار گرفته و تغییراتی در ویژگی های پوشش گیاهی و خاک شناسی وقوع یافته است، به طوری که همۀ ویژگی های خاک شناسی در منطقۀ سوخته در مقایسه با منطقۀ شاهد افزایش معنی داری داشتند. درمقابل به غیر از عامل قطر یقه، دیگر
ویژگی های پوشش گیاهی در منطقۀ سوخته به طور معنی داری کاهش پیدا کرده اند. بنابراین، مدیریت مناسب و حفاظت از چنین اراضی پس از آتش سوزی به منظور احیای توان و پتانسیل بوم‌سازگان برای تضمین ادامه حیات و پایداری کاملاً ضروری است. از این رو، پیشنهاد می شود اثرهای بلندمدت آتش سوزی بر تغییرات پوشش گیاهی مورد بررسی قرار گرفته و با قرق چنین بوم سازگانی و اجرای عملیات احیایی، به فرآیند بازسازی منطقه سرعت داده شود.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
