دوره 12، شماره 2 - ( پاییز و زمستان 1403 )
جلد 12 شماره 2 صفحات 169-160 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ahmadi B, Ghasemi Aghbash F. (2024). Study of Some Growth Indicators of Quercus infectoria on the Side of Forest Roads (Case Study: Shoy Forest in Baneh City). Ecol Iran For. 12(2), 160-169. doi:10.61186/ifej.12.2.160
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-562-fa.html
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-562-fa.html
احمدی بیان، قاسمی آقباش فرهاد. مطالعه برخی از شاخص های رشد درختان دارمازو در حاشیه جاده های جنگلی (مطالعه موردی: جنگل شوی شهرستان بانه) بوم شناسی جنگل های ایران (علمی- پژوهشی) 1403; 12 (2) :169-160 10.61186/ifej.12.2.160
1- گروه مهندسی طبیعت، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
چکیده: (297 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: جاده سازی در جنگل تغییراتی را در شرایط میکروکلیمایی و بیولوژیکی حاشیۀ جاده ها به وجود می آورد که این تغییرات منجر به پیامدهای مثبت و منفی می شود. تکه تکه شدن جنگل منجر به ایجاد زیستگاه های کوچک تر و تغییراتی در عکس العمل های بوم شناختی جنگل می شود که این تغییرات در اثر فاصله از جاده متفاوت است این نوع تغییرات را اثرهای حاشیه ای می نامند. اثرهای حاشیه ای بر شاخص های رشد درختان متفاوت است و در بسیاری از تحقیقات از مثبت تا منفی گزارش شده است. مرور سوابق تحقیق نشان داد که در کشور مطالعات اندکی در مورد اثرهای حاشیه ای جاده های جنگلی بر مقادیر کلروفیل و کاروتنوئید برگ ها انجام شده است. بنابراین تحقیق حاضر در نظر دارد تا با بررسی اثرهای حاشیه ای جاده های جنگلی پیامدهای ناشی از آن را در بخشی از جنگل های زاگرس مشخص نماید. در این تحقیق مقادیر کلروفیل های a و b، کاروتنوئیدها و شاخص سطح ویژۀ برگ ها و همچنین مقادیر رطوبت نسبی برگ ها و آلودگی های ناشی از ترافیک و مقدار کلروفیل از دست رفتۀ برگ ها بررسی شد.
مواد و روش ها: در این تحقیق برای ارزیابی پیامدهای مثبت و منفی جاده سازی شاخص های سطح ویژۀ برگ، رطوبت نسبی برگ ها، مقادیر کلروفیل های a، b و کاروتنوئیدهای برگ ها، مقادیر کلروفیل از دست رفته و آلودگی ناشی از گرد و غبار در سطح برگ ها در جنگل شوی شهرستان بانه در استان کردستان بررسی شد. اقلیم منطقه بر اساس ضریب اقلیمی دومارتن نیمه مرطوب است. به منظور انجام این تحقیق یک جاده خاکی پر ترافیک انتخاب و سه ترانسکت به فاصله 100 متری عمود بر جاده در دو طرف آن پیاده شد. در طول ترانسکت ها، در فواصل مختلف از جاده (0، 50 و 100 متر) برگ های دارمازو (QuercusOliv. infectoria) جمع آوری شدند. در هر ترانسکت، اولین قطعه نمونه 10×10 متری چسبیده به جاده بوده و دومین و سومین قطعه نمونه به ترتیب در فواصل 30 و 50 متری جاده قرار داشتند. در هر قطعه نمونه نمونه برگ ها از تمامی قسمت های تاج شامل برگ های آلوده، آسیب دیده و سالم بود جمع آوری شدند. برآورد محتوی کلروفیل و کاروتنوئید برگ ها از طریق روش آوون انجام شد. برگ های دارمازو بلافاصله پس از جمع آوری به آزمایشگاه منتقل و با استفاده از ترازوی رقومی (با دقت 0/001 گرم) وزن تر آنها محاسبه شد. اندازه گیری سطح برگ ها بوسیله دستگاه سطح برگ سنج و رطوبت برگ ها نیز از طریق روابط وزنی وزن خشک و تر برگ ها محاسبه شد. مقایسۀ کلی میانگین ها از طریق تجزیه واریانس یک طرفه و مقایسه میانگین گروه ها نیز با استفاده از آزمون دانکن انجام گرفت.
یافته ها: نتایج اثرهای حاشیه ای جاده سازی بر شاخص سطح ویژۀ برگ ها نشان داد که با افزایش فاصله از جاده، مقدار شاخص سطح ویژۀ برگ ها کاهش می یابد. به طوریکه بیشترین مقدار شاخص در فواصل 0 و 50 متری جاده مشاهده شد. نتایج حاصل از تأثیر جاده سازی بر مقدار رطوبت نسبی برگ ها نشان داد که در فاصله پنجاه متری از جاده بیشترین مقدار رطوبت نسبی مشاهده شده و در حاشیه و فاصلۀ صد متری جاده هیچگونه اختلاف معنی داری وجود ندارد. در مورد تغییرات رطوبت نسبی برگ ها روند ثابتی مشاهده نشد ولی آنچه که قابل توجه بود کاهش این متغیر در حاشیه جاده بود که این امر محتمل به نظر می رسید. نتایج حاصل از تأثیر جاده سازی بر مقادیر کلروفیل a و b برگ ها نشان داد که با افزایش فاصله از جاده، مقدار کلروفیل برگ ها کاهش می یابد، به طوریکه حداکثر مقدار کلروفیل در فاصلۀ صفر از جاده مشاهده می شود. نتایج مربوط به کاروتنوئید برگ ها نیز نشان داد که بیشترین مقدار در فواصل صفر و 50 متری از جاده و کمترین مقدار در فاصله 100 متری مشاهده شد. در واقع نتایج تحقیق نشان میدهد که با احداث جاده جنگلی رقابت نوری بین درختان کاهش یافته و درختان نزدیک جاده دارای کلروفیل بیشتری هستند که این مسئله می تواند منجر به افزایش فتوسنتز برگ ها شود. نتایج نشان داد که مقادیر کلروفیل a و b در فاصلۀ صفر (به ترتیب 2/01 و 0/97 میلیگرم بر گرم وزن تر) و کاروتنوئیدها در فاصله 50 متری جاده بیشترین مقدار را داشت (0/15 میلیگرم بر گرم وزن تر) که البته با مقدار کاروتنوئیدها در فاصلۀ صفر (0/14 میلیگرم بر گرم وزن تر) اختلاف معنی داری نداشت. نتایج بررسی مقدار گرد و غبار ناشی از تردد وسایط نقلیه نشان دهنده بیشتر بودن آلودگی برگ ها در حاشیۀ جاده بود (0/845 گرم). در حالی که مقدار آلودگی برگ ها در فاصله 100 متری جاده 0/13 گرم ثبت شد. یافته های تحقیق در مورد اثرهای جاده سازی بر مقدار کلروفیل از دست رفته برگ ها نشان داد که تنها در فاصلۀ صفر متری از جاده تفاوت معنی داری در مقدار کلروفیل از دست رفته برگ ها مشاهده می شود اما در فواصل 50 و 100 متری از جاده، این تفاوتها معنی دار نیستند.
نتیجه گیری: به طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که اثرهای حاشیه ای جاده های جنگلی در منطقه مورد بررسی در مورد مقادیر کلروفیل a، کلروفیل b و کاروتنوئیدها و همچنین شاخص سطح ویژۀ برگ ها مثبت بود در حالی که این اثرات از نظر آلودگی برگ ها، مقدار کلروفیل از دست رفته و همچنین شاخص رطوبت نسبی برگ ها پیامدهای منفی جاده سازی را نشان داد.
مقدمه و هدف: جاده سازی در جنگل تغییراتی را در شرایط میکروکلیمایی و بیولوژیکی حاشیۀ جاده ها به وجود می آورد که این تغییرات منجر به پیامدهای مثبت و منفی می شود. تکه تکه شدن جنگل منجر به ایجاد زیستگاه های کوچک تر و تغییراتی در عکس العمل های بوم شناختی جنگل می شود که این تغییرات در اثر فاصله از جاده متفاوت است این نوع تغییرات را اثرهای حاشیه ای می نامند. اثرهای حاشیه ای بر شاخص های رشد درختان متفاوت است و در بسیاری از تحقیقات از مثبت تا منفی گزارش شده است. مرور سوابق تحقیق نشان داد که در کشور مطالعات اندکی در مورد اثرهای حاشیه ای جاده های جنگلی بر مقادیر کلروفیل و کاروتنوئید برگ ها انجام شده است. بنابراین تحقیق حاضر در نظر دارد تا با بررسی اثرهای حاشیه ای جاده های جنگلی پیامدهای ناشی از آن را در بخشی از جنگل های زاگرس مشخص نماید. در این تحقیق مقادیر کلروفیل های a و b، کاروتنوئیدها و شاخص سطح ویژۀ برگ ها و همچنین مقادیر رطوبت نسبی برگ ها و آلودگی های ناشی از ترافیک و مقدار کلروفیل از دست رفتۀ برگ ها بررسی شد.
مواد و روش ها: در این تحقیق برای ارزیابی پیامدهای مثبت و منفی جاده سازی شاخص های سطح ویژۀ برگ، رطوبت نسبی برگ ها، مقادیر کلروفیل های a، b و کاروتنوئیدهای برگ ها، مقادیر کلروفیل از دست رفته و آلودگی ناشی از گرد و غبار در سطح برگ ها در جنگل شوی شهرستان بانه در استان کردستان بررسی شد. اقلیم منطقه بر اساس ضریب اقلیمی دومارتن نیمه مرطوب است. به منظور انجام این تحقیق یک جاده خاکی پر ترافیک انتخاب و سه ترانسکت به فاصله 100 متری عمود بر جاده در دو طرف آن پیاده شد. در طول ترانسکت ها، در فواصل مختلف از جاده (0، 50 و 100 متر) برگ های دارمازو (QuercusOliv. infectoria) جمع آوری شدند. در هر ترانسکت، اولین قطعه نمونه 10×10 متری چسبیده به جاده بوده و دومین و سومین قطعه نمونه به ترتیب در فواصل 30 و 50 متری جاده قرار داشتند. در هر قطعه نمونه نمونه برگ ها از تمامی قسمت های تاج شامل برگ های آلوده، آسیب دیده و سالم بود جمع آوری شدند. برآورد محتوی کلروفیل و کاروتنوئید برگ ها از طریق روش آوون انجام شد. برگ های دارمازو بلافاصله پس از جمع آوری به آزمایشگاه منتقل و با استفاده از ترازوی رقومی (با دقت 0/001 گرم) وزن تر آنها محاسبه شد. اندازه گیری سطح برگ ها بوسیله دستگاه سطح برگ سنج و رطوبت برگ ها نیز از طریق روابط وزنی وزن خشک و تر برگ ها محاسبه شد. مقایسۀ کلی میانگین ها از طریق تجزیه واریانس یک طرفه و مقایسه میانگین گروه ها نیز با استفاده از آزمون دانکن انجام گرفت.
یافته ها: نتایج اثرهای حاشیه ای جاده سازی بر شاخص سطح ویژۀ برگ ها نشان داد که با افزایش فاصله از جاده، مقدار شاخص سطح ویژۀ برگ ها کاهش می یابد. به طوریکه بیشترین مقدار شاخص در فواصل 0 و 50 متری جاده مشاهده شد. نتایج حاصل از تأثیر جاده سازی بر مقدار رطوبت نسبی برگ ها نشان داد که در فاصله پنجاه متری از جاده بیشترین مقدار رطوبت نسبی مشاهده شده و در حاشیه و فاصلۀ صد متری جاده هیچگونه اختلاف معنی داری وجود ندارد. در مورد تغییرات رطوبت نسبی برگ ها روند ثابتی مشاهده نشد ولی آنچه که قابل توجه بود کاهش این متغیر در حاشیه جاده بود که این امر محتمل به نظر می رسید. نتایج حاصل از تأثیر جاده سازی بر مقادیر کلروفیل a و b برگ ها نشان داد که با افزایش فاصله از جاده، مقدار کلروفیل برگ ها کاهش می یابد، به طوریکه حداکثر مقدار کلروفیل در فاصلۀ صفر از جاده مشاهده می شود. نتایج مربوط به کاروتنوئید برگ ها نیز نشان داد که بیشترین مقدار در فواصل صفر و 50 متری از جاده و کمترین مقدار در فاصله 100 متری مشاهده شد. در واقع نتایج تحقیق نشان میدهد که با احداث جاده جنگلی رقابت نوری بین درختان کاهش یافته و درختان نزدیک جاده دارای کلروفیل بیشتری هستند که این مسئله می تواند منجر به افزایش فتوسنتز برگ ها شود. نتایج نشان داد که مقادیر کلروفیل a و b در فاصلۀ صفر (به ترتیب 2/01 و 0/97 میلیگرم بر گرم وزن تر) و کاروتنوئیدها در فاصله 50 متری جاده بیشترین مقدار را داشت (0/15 میلیگرم بر گرم وزن تر) که البته با مقدار کاروتنوئیدها در فاصلۀ صفر (0/14 میلیگرم بر گرم وزن تر) اختلاف معنی داری نداشت. نتایج بررسی مقدار گرد و غبار ناشی از تردد وسایط نقلیه نشان دهنده بیشتر بودن آلودگی برگ ها در حاشیۀ جاده بود (0/845 گرم). در حالی که مقدار آلودگی برگ ها در فاصله 100 متری جاده 0/13 گرم ثبت شد. یافته های تحقیق در مورد اثرهای جاده سازی بر مقدار کلروفیل از دست رفته برگ ها نشان داد که تنها در فاصلۀ صفر متری از جاده تفاوت معنی داری در مقدار کلروفیل از دست رفته برگ ها مشاهده می شود اما در فواصل 50 و 100 متری از جاده، این تفاوتها معنی دار نیستند.
نتیجه گیری: به طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که اثرهای حاشیه ای جاده های جنگلی در منطقه مورد بررسی در مورد مقادیر کلروفیل a، کلروفیل b و کاروتنوئیدها و همچنین شاخص سطح ویژۀ برگ ها مثبت بود در حالی که این اثرات از نظر آلودگی برگ ها، مقدار کلروفیل از دست رفته و همچنین شاخص رطوبت نسبی برگ ها پیامدهای منفی جاده سازی را نشان داد.
فهرست منابع
1. Ahmadi, B., & Ghasemi Aghbash, F. (2015). Investigating the effects of forest roads on some growth characteristics and morphological traits of roadside trees in Shoi area of Bane city in Kurdistan province, M.Sc. thesis, Faculty of Natural Resources and Environment, Malayer University, Iran. (In Persian).
2. Ardakani, M., Rezvani, M., & Zafarian, F. (2007). Laboratory methods in plant ecology, Tehran University Press, 172 p. (In Persian).
3. Arjmand, A., Kiadaliri, H., Kazemnezhad, F., & Es-hagh Nimvari, M. (2022). The effect of secondary forest roads on leaf area index and canopy cover in a logged beech-hornbeam forest (Case study: district 1 of Langa forestry project, Kelardasht). Journal of Enviromental Science and Thechnology, 10.30495/jest.2022.62826.5480. (In Persian).
4. Avon, C., Berges, L., Dumas, Y., & Dupouey, J.L. (2010). Does the effect of forest roads extend a few meters or more into the adjacent forest? A study on understudy plant diversity in manage oak stand, Forest Ecology and Management 259, 8, 1546-1555. [DOI:10.1016/j.foreco.2010.01.031]
5. Bowering, M., LeMay, V., & Marshal, P. (2006). Effects of forest road on the growth of adjacent lodgeopole pine tree. Canadian Journal of Forest Research, 36, 919-929. [DOI:10.1139/x05-300]
6. Buckley, D.S., Crow, T.R., Nauertz., E.A., & Schulz, K.E. (2003). Influences of skid trails and haul roads on under story plant richness and composition in managed forest Iands capes in upper Michigan. USA. Forest Ecology and Management,175, 509-520. [DOI:10.1016/S0378-1127(02)00185-8]
7. Daas, C., Montpied, P., Hanchi, B., & Dreyer, E. (2008). Re- sponses of photosynthesis to high temperatures in oak saplings assessed by chlorophyll-a fluorescence: in- ter-specific diversity and temperature induced plasticity. Annals of Forest Sciences, 65, 305. [DOI:10.1051/forest:2008002]
8. Delgado, J.D., Arroyo, N.L., Arevalo, J.R., & Fernandez - Palacios, J.M. (2007). Edge effects of roads on temperature, light, canopy cover, and canopy height in laurel and pine forests (Tenerife, Canary Islands). Landscape and Urban Planning, 81, 328-340. [DOI:10.1016/j.landurbplan.2007.01.005]
9. Dursun, S., Abdurrahim, A., & Abdullah Emin, A. (2022). Essential Issues Related to Construction Phases of Road Networks in Protected Areas: A Review. Croatian Journal of Forest Engineering, 43(1), 219-237. [DOI:10.5552/crojfe.2022.1179]
10. Finzi, A.C., & Canham, C.D. (2000). Sapling growth in response to light and nitrogen availability in a southern New England Forest. Forest Ecology and Management, 131, 153-165. [DOI:10.1016/S0378-1127(99)00206-6]
11. Fletcher, R.J., Leslie Ries, J.R., Battin, J., & Chalfoun, A.D. (2007). The role of habitat area and edge in fragmented landscapes: definitively distinct or inevitably intertwined? Canadian Journal of Zoology, 85(10), 1017-1030. [DOI:10.1139/Z07-100]
12. Forman, R.T.T., Forman., D., Sperling, J.A., Bissonette, P., Clevenger, C.D., Cutshal, V.H., Dale, L., Fahrig, R., France, C.R., Goldman, K., Heanue, A.J., Jones, F.J., Swanson, T., & Winter, T.C. (2002). Road Ecology. Science and Solution, Island Press. Washington, U.S.A Press, 467p.
13. Gratani, L., Covone, F., & Larcher, W. (2006). Leaf plasticity in response to light of three evergreen species of the Mediterranean maquis, Trees, 20, 549-558. [DOI:10.1007/s00468-006-0070-6]
14. Harrison, R. L., Barr, D. J and Dragoo, J. W. 2002. A comparison of population survey techniques for swift foxes (Vulpes velox) in New Mexico. American Midland Naturalist, 148, 320-337. [DOI:10.1674/0003-0031(2002)148[0320:ACOPST]2.0.CO;2]
15. Kafi, M., & Damghani, A. (2000). Mechanisms of resistance of plants to environmental stresses, Ferdowsi University of Mashhad Publications, 467 p. (In Persian).
16. Karim, M.N., & Malik, A.U. (2008). Roadside re vegetation by native plants. Ecological Engineering, 45, 425-430.
17. Keivan Behjou, F., Hajipour, M., Naghdi, R., Sharari, M., & Pourgholi, Z. (2020). Study of forest development on regeneration (Case Study: Sistan forestry plan, Gilan Province Rudbar city). Journal of Enviromental Science and Thechnology, 22 (92), 247-259. (In Persian).
18. Kozłowska, M., & Politycka B. (2007). Fizjologia roślin, [Plants' physiology], PWRiL, Poznań.
19. Laska, L. (2013). Changes in the photosynthetic apparatus of plants on chosen roads in Białystok. Ecological Questions, 18, 39-48. [DOI:10.12775/ecoq-2013-0004]
20. Naghdi, R., Pourbabaei, H., Heydari, M., Tavankar, F., Nouri, M., & Dey, D. C. (2022). Soil changes and plant's reaction to road construction in a temperate mixed forest. Forestist, 73(1). DOI:10.5152/forestist.2022.22036. [DOI:10.5152/forestist.2022.22036]
21. Nielsen, J.N., Severich, W., Fredericksen, T., & Nabe-Nielsen, L.I. (2007). Timber tree regeneration along abandoned logging road in a tropical Bolivian forest. New Forests, 34, 31-40. [DOI:10.1007/s11056-006-9035-2]
22. Parsakhoo, A., Rezaei motlagh, A., Matin Nia, B., & Gholami, Z. (2022). Effect of the road technical and drainage properties on roadside landslides in watershed 85 in Golestan province. Ecology of Iranian Forest, 10(19), 47-55. doi:10.52547/ifej.10.19.47 (In Persian). [DOI:10.52547/ifej.10.19.47]
23. Panahi, P., Pourhashemi, M., & Hasaninejad, M. (2013). Comparison of Specific Leaf Area in Three Native Oaks of Zagros in National Botanical Garden of Iran. Ecology of Iranian Forest, 1(2),12-26. (In Persian).
24. Pazhouhan, I., Fathizadeh, O., Kamkar Rouhani, A., Vahidi, J., & Najafi, A. (2020). Time and Cost Simulation of Forest Roads Construction Using Monte Carlo analysis. Ecology of Iranian Forest, 8(15), 128-135. doi:10.52547/ifej.8.15.128 (In Persian). [DOI:10.52547/ifej.8.15.128]
25. Poorter, H., & De Jong, R. (1999). A comparison of specific leaf area, chemical composition and leaf construction costs of field plants from 15 habitats differing in productivity. New Phytologist, 143, 163-176. [DOI:10.1046/j.1469-8137.1999.00428.x]
26. Riutta, T., Slade, M.E., Morecroft, M.D., Bebber, D.P., & Malhi, Y. (2014). Living on the edge: quantifying the structure of a fragmented forest landscape in England. Landscape Ecology, 25(6), 949-961. [DOI:10.1007/s10980-014-0025-z]
27. Shahnazari, H. (2006). Forest road marginal effect on tree growth compared to nearest stands. M.Sc. thesis. Faculty of Natural Resources, Sari, Mazandaran University, 50p. (In Persian).
28. Turski, M., Beker, C., & Czerniak, A. (2023). The Impact of RoadInvestments on the ForestEnvironment-Case Study: TheImpact of Asphalt Roads on the Health Condition and Growth of Trees. Sustainability, 15, 1307.
https://doi.org/10.3390/su15021307 [DOI:10.3390/su15021307.]
29. Uddling, J., Gelang-Alfredsson, J., Piikki, K., & Pleijel, H. (2007). Evaluating the relationship between leaf chloro- phyll concentration and SPAD-502 chlorophyll meter readings. Photosynthesis Research, 91, 37-46. [DOI:10.1007/s11120-006-9077-5]
30. Venkatram, A., Isakov, V., Thoma, E., & Baldauf, R. (2007). Analysis of air quality data near roadways using a dispersion model. Atmospheric Environment, 41: 9481-9497. [DOI:10.1016/j.atmosenv.2007.08.045]
31. Xiong - Wen, C. (2001). Study of the short-time Eco-physiological Response of Plant Leaves to Dust, Acta Botanica Sinca, 43(10), 1058-1064.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
