دوره 12، شماره 2 - ( پاییز و زمستان 1403 )
جلد 12 شماره 2 صفحات 159-144 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Dehghan P, Dehghan R, Ahmadi S M. (2024). Identifying, Prioritizing, and Evaluating Mutual Relationships between the Principles of Civil Responsibility in the Rights of Forest Ecosystems. Ecol Iran For. 12(2), 144-159. doi:10.61186/ifej.12.2.144
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-560-fa.html
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-560-fa.html
دهقان پویان، دهقان رمضان، احمدی سیدمهدی. شناسایی، اولویت بندی و ارزیابی روابط متقابل بین اصول مسئولیت مدنی در حقوق مربوط به بوم سازگان جنگل بوم شناسی جنگل های ایران (علمی- پژوهشی) 1403; 12 (2) :159-144 10.61186/ifej.12.2.144
شناسایی، اولویت بندی و ارزیابی روابط متقابل بین اصول مسئولیت مدنی در حقوق مربوط به بوم سازگان جنگل
پویان دهقان1، رمضان دهقان* 
2، سیدمهدی احمدی1
2، سیدمهدی احمدی1
1- گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری، ایران
2- دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، دامغان، ایران
2- دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، دامغان، ایران
چکیده: (212 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: در هزاره سوم، پیامدهای مداخله انسان در بوم سازگان های جنگلی بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است. امروزه موضوع صیانت از از بوم سازگان های جنگلی نه تنها در کشور ما بلکه برای کل جهان بشریت ضروری و حیاتی است؛ این اهمیت ار آنجا ناشی می شود که اساساً زندگی بشر با بوم سازگان های جنگلی گره خورده و انسان سالم جز در بوم سازگان های جنگلی پاک و سالم قابل تصور نیست. موضوعی که متاسفانه با خروج بشر از مسیر تعادل مورد غفلت واقع شده و با گسترش روند صنعتی شدن و رشد فناوری و دانش بشری نابخردانه و کوته نگارانه به فراموشی سپرده شده است. خسارت های بوم سازگان جنگلی که طی دهه های گذشته به اکوسیستم زمین وارد شده از هر جهت قابل قیاس با پیش از آن نیست و جامعه بشری را با بحران های مخرب و شکنندهای مواجه نموده است. تجاوز دستگاه های دولتی به اموال عمومی، تصرف خودسرانه ی منابع طبیعی توسط نهادهای گوناگون، تولید خودروهای غیراستاندارد توسط کارخانه های دولتی، کوتاهی سازمان حفاظت محیط زیست در صیانت از مناطق حفاظت شده و مانند این ها می تواند موضوع شکایت و دادخواهی سازمان های غیردولتی در دیوان عدالت اداری باشد. هدف از این پژوهش شناسایی اصول حقوق مربوط به بوم سازگان های جنگلی با استفاده از روش دلفی و مدل سازی ساختاری تفسیری است و به این سوال پاسخ میدهد که روابط میان این اصول چگونه می باشد.
مواد و روش ها: جهت شناسایی اصول حقوق بوم سازگان جنگلی و سطح بندی و تفسیر روابط میان شاخص ها از روش مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) استفاده گردید. روش ISM از روش های تجزیه و تحلیل سیستمی می باشد و بر اساس روش های ناپارامتریک و مد در فراوانی ها انجام می شود. با استفاده از نظرات متخصصان و خبرگان این زمینه و با بررسی پژوهش های انجام شده در زمینه حقوق محیط زیست و بوم سازگان های جنگلی اصول اصلی حقوق مربوط به بوم سازگان جنگلی مورد شناسایی اولیه قرار گرفت. جامعه آماری 40 نفر از افراد متخصص در زمینه حقوق و وکالت بودند. در مرحله بعد جهت دست یابی به اجماع گروهی از روش دلفی استفاده شد. برای انجام این روش پرسش نامه هایی در قالب طیف لیکرت در 4 نوبت در بین جامعه آماری توزیع شد. در این پرسش نامه از خبرگان تقاضا شد که اهمیت و اولویت مربوط به هر اصل را در مقیاس 1 الی 5 (بدون اهمیت تا اهمیت خیلی زیاد) مشخص کنند. در مرحله بعد با هدف بررسی اثرات متقابل اصول مطرح شده به صورت زوجی، و همچنین تاثیرگذاری و تاثیرپذیری این اصول بر همدیگر، پرسش نامه ای میان جامعه آماری توزیع شد. برای دست یافتن به اجماع در میان خبرگان از مد (Mode) نظرات استفاده گردید و از نتایج پاسخ ها ماتریس خودتعاملی ساختاری (SSIM) (Structural Self-Interaction Matrix) ساخته شد. پس از آن با استفاده از مد (Mode) پاسخ های خبرگان و متخصصان ماتریس نهایی خودتعاملی ساختاری ساخته شد. در مرحله بعد ماتریس دسترسی اولیه از تبدیل ماتریس خودتعاملی ساختاری به یک ماتریس دو ارزشی (0 و 1) به دست آمد. در مرحله بعد پس از اینکه ماتریس دسترسی اولیه تشکیل شد با دخالت دادن انتقال پذیری در روابط بین متغییرها، ماتریس دسترسی نهایی تشکیل شد در واقع با تشکیل ماتریس دسترسی نهایی، ماتریس دسترسی اولیه سازگار می شود. در ادامه با استفاده از ماتریس دسترسی نهایی رتبه بندی شاخص ها صورت گرفت. برای این منظور مجموعه های پیشتاز و متآخر یا قابل دسترسی تعریف شدند. و پس از تعیین این مجموعه ها رتبه بندی شاخص ها انجام شد و بر اساس سطوح تعیین شده و ماتریس نهایی دیاگرام ISM ترسیم گردید. در نهایت جهت تحلیل موانع، از روش MICMAC استفاده گردید.
مقدمه و هدف: در هزاره سوم، پیامدهای مداخله انسان در بوم سازگان های جنگلی بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است. امروزه موضوع صیانت از از بوم سازگان های جنگلی نه تنها در کشور ما بلکه برای کل جهان بشریت ضروری و حیاتی است؛ این اهمیت ار آنجا ناشی می شود که اساساً زندگی بشر با بوم سازگان های جنگلی گره خورده و انسان سالم جز در بوم سازگان های جنگلی پاک و سالم قابل تصور نیست. موضوعی که متاسفانه با خروج بشر از مسیر تعادل مورد غفلت واقع شده و با گسترش روند صنعتی شدن و رشد فناوری و دانش بشری نابخردانه و کوته نگارانه به فراموشی سپرده شده است. خسارت های بوم سازگان جنگلی که طی دهه های گذشته به اکوسیستم زمین وارد شده از هر جهت قابل قیاس با پیش از آن نیست و جامعه بشری را با بحران های مخرب و شکنندهای مواجه نموده است. تجاوز دستگاه های دولتی به اموال عمومی، تصرف خودسرانه ی منابع طبیعی توسط نهادهای گوناگون، تولید خودروهای غیراستاندارد توسط کارخانه های دولتی، کوتاهی سازمان حفاظت محیط زیست در صیانت از مناطق حفاظت شده و مانند این ها می تواند موضوع شکایت و دادخواهی سازمان های غیردولتی در دیوان عدالت اداری باشد. هدف از این پژوهش شناسایی اصول حقوق مربوط به بوم سازگان های جنگلی با استفاده از روش دلفی و مدل سازی ساختاری تفسیری است و به این سوال پاسخ میدهد که روابط میان این اصول چگونه می باشد.
مواد و روش ها: جهت شناسایی اصول حقوق بوم سازگان جنگلی و سطح بندی و تفسیر روابط میان شاخص ها از روش مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) استفاده گردید. روش ISM از روش های تجزیه و تحلیل سیستمی می باشد و بر اساس روش های ناپارامتریک و مد در فراوانی ها انجام می شود. با استفاده از نظرات متخصصان و خبرگان این زمینه و با بررسی پژوهش های انجام شده در زمینه حقوق محیط زیست و بوم سازگان های جنگلی اصول اصلی حقوق مربوط به بوم سازگان جنگلی مورد شناسایی اولیه قرار گرفت. جامعه آماری 40 نفر از افراد متخصص در زمینه حقوق و وکالت بودند. در مرحله بعد جهت دست یابی به اجماع گروهی از روش دلفی استفاده شد. برای انجام این روش پرسش نامه هایی در قالب طیف لیکرت در 4 نوبت در بین جامعه آماری توزیع شد. در این پرسش نامه از خبرگان تقاضا شد که اهمیت و اولویت مربوط به هر اصل را در مقیاس 1 الی 5 (بدون اهمیت تا اهمیت خیلی زیاد) مشخص کنند. در مرحله بعد با هدف بررسی اثرات متقابل اصول مطرح شده به صورت زوجی، و همچنین تاثیرگذاری و تاثیرپذیری این اصول بر همدیگر، پرسش نامه ای میان جامعه آماری توزیع شد. برای دست یافتن به اجماع در میان خبرگان از مد (Mode) نظرات استفاده گردید و از نتایج پاسخ ها ماتریس خودتعاملی ساختاری (SSIM) (Structural Self-Interaction Matrix) ساخته شد. پس از آن با استفاده از مد (Mode) پاسخ های خبرگان و متخصصان ماتریس نهایی خودتعاملی ساختاری ساخته شد. در مرحله بعد ماتریس دسترسی اولیه از تبدیل ماتریس خودتعاملی ساختاری به یک ماتریس دو ارزشی (0 و 1) به دست آمد. در مرحله بعد پس از اینکه ماتریس دسترسی اولیه تشکیل شد با دخالت دادن انتقال پذیری در روابط بین متغییرها، ماتریس دسترسی نهایی تشکیل شد در واقع با تشکیل ماتریس دسترسی نهایی، ماتریس دسترسی اولیه سازگار می شود. در ادامه با استفاده از ماتریس دسترسی نهایی رتبه بندی شاخص ها صورت گرفت. برای این منظور مجموعه های پیشتاز و متآخر یا قابل دسترسی تعریف شدند. و پس از تعیین این مجموعه ها رتبه بندی شاخص ها انجام شد و بر اساس سطوح تعیین شده و ماتریس نهایی دیاگرام ISM ترسیم گردید. در نهایت جهت تحلیل موانع، از روش MICMAC استفاده گردید.
یافته ها: در این پژوهش جهت تحلیل شاخص های مسئولیت مدنی در حقوق مربوط به بومسازگان جنگل از میان 30 شاخص شناسایی شده، 18 شاخص با استفاده از روش دلفی و نظرات خبرگان انتخاب شد. اولویت بندی شاخص های مسئولیت مدنی در حقوق مربوط به بوم سازگان جنگلی با توجه به نتایج پرسش نامه های دلفی (مرحله دوم و سوم) نشان داد که اصل عدم عطف به ماسبق کمترین اهمیت را داشته و اصل توسعه پایدار دارای بیشترین اهمیت بود. شاخص‌های انتخابی عبارت بودند از: قاعده لا ضرر، قاعده اتلاف، قاعده تسبیب، نظریه تقصیر، قواعد عام مسئولیت مدنی منطبق با ماده یک قانون مسئولیت مدنی، اصل استفاده غیر زیان بار از سرزمین، اصل پیشگیری، اصل توسعه پایدار، اصل تعهد به همکاری، اطلاع رسانی و کمک در شرایط اضطراری زیست محیطی، اصل تکلیفی و تعمیمی بودن حفاظت از بوم سازگان جنگلی، اصل بهره برداری از بوم سازگان جنگلی، اصل حاکمیت بر منابع طبیعی، اصل ضرورت حفاظت، اصل پرداخت توسط آلوده ساز، اصل مسئولیت های مشترک اما متفاوت، اصل مشارکت، اصل مقابله با آسیب های زیست محیطی در منبع، اصل نگرانی مشترک. نتایج نشان داد که تمام شاخص های مسئولیت مدنی در حقوق مربوط به بومسازگان جنگل به جز قاعده اتلاف (قدرت نفوذ 10) و اصل پرداخت توسط آلوده ساز (قدرت نفوذ 16) دارای قدرت نفوذ 18 و بیشترین تاثیرگذاری می باشند. همچنین نتایج حاصل از ماتریس دسترسی نهایی و قدرت وابستگی (اثرپذیری که هریک از شاخص ها از سایر شاخص ها دارند) نشان داد که تمام شاخص ها به جز اصل توسعه پایدار و اصل حاکمیت بر منابع طبیعی (قدرت وابستگی 16) دارای قدرت وابستگی 18 و 17 می باشند.
نتیجه گیری کلی: این مطالعه نشان داد که اصول حقوقی مرتبط با بوم‌سازگان‌های جنگلی تاثیرات متقابل و پیچیده‌ای بر یکدیگر دارند. برای مثال، تقویت اصل توسعه پایدار می‌تواند منجر به تقویت سایر اصول مانند پیشگیری و استفاده غیر زیان‌بار از سرزمین شود. بنابراین، برای مدیریت موثر و یکپارچه بوم‌سازگان‌های جنگلی، ضروری است که این اصول بهصورت هماهنگ در قوانین و سیاست‌های ملی و بین‌المللی مد نظر قرار گیرند.
نتیجه گیری کلی: این مطالعه نشان داد که اصول حقوقی مرتبط با بوم‌سازگان‌های جنگلی تاثیرات متقابل و پیچیده‌ای بر یکدیگر دارند. برای مثال، تقویت اصل توسعه پایدار می‌تواند منجر به تقویت سایر اصول مانند پیشگیری و استفاده غیر زیان‌بار از سرزمین شود. بنابراین، برای مدیریت موثر و یکپارچه بوم‌سازگان‌های جنگلی، ضروری است که این اصول بهصورت هماهنگ در قوانین و سیاست‌های ملی و بین‌المللی مد نظر قرار گیرند.
فهرست منابع
1. Aaron, S. (2006). International Environmental Disputes: A Reference Handbook. Santa Barbara, California: ABC-CLIO.
2. Adel, A., & Bayat, K. (2009). Designing a Model for" Business Process-Orientation" Using Interpretive Structural Modeling Approach (ISM). Journal of Information Technology Management, 1(1), 3.
3. Afshari, M., Tayebi, S., & Karimi, Roholla. (2022). Civil Liability Regime for Environmental Damage. Journal of Human and Environment, 20(3), 99-108 (In Persian).
4. Andonova, L. B., & Mitchell, R. B. (2010). The rescaling of global environmental politics. Annual review of Environment and Resources, 35, 255-282. [DOI:10.1146/annurev-environ-100809-125346]
5. Attri, R., Dev, N., & Sharma, V. (2013). Interpretive structural modelling (ISM) approach: an overview. Research journal of management sciences, 2319(2), 1171.
6. Azar, A., Khosravani F., & Jalali, R. (2016). Soft operational research: Problem structuring approaches. 2ndedn, Publication of Industrial Management Organization. Tehran, Iran, 364 pp (In Persian).
7. Azar, A., Tizro, A., Moghbel, A., & Anvari, A. (2010). Designing supply chain agility model, interpretative structura l modeling approach. Management Studies in Iran, 1-25 (In Persian).
8. Bodansky, E. B. D. (2011). The Art and Craft of International Environmental Law. Harvard University Press.
9. Boyle, A. E. (2005). Globalising environmental liability: the interplay of national and international law. Journal of Environmental Law, 17(1), 3-26. [DOI:10.1093/envlaw/eqi001]
10. Bührs, T. (2009). Environmental Integration: our common challenge. State University of New York Press. [DOI:10.1515/9781438426334]
11. Castro, P., Sousa, J. P., & Alves, J. (2023). Toward Forests' Sustainability and Multifunctionality: An Ecosystem Services-Based Project. In Handbook of Sustainability Science in the Future: Policies, Technologies and Education by 2050 (pp. 1179-1200). Cham: Springer International Publishing. [DOI:10.1007/978-3-031-04560-8_115]
12. Chai, H. (2022). Analysis of the Coordination Relationship between the Green Principle of Civil Law and Environmental Law in Environmental Pollution and Ecological Destruction. Journal of Environmental and Public Health, 2022. [DOI:10.1155/2022/2536704]
13. Dekker, S. (2017). The field guide to understanding'human error'. CRC press. [DOI:10.1201/9781317031833]
14. Duminică, R. (2020). The principle of non-retroactivity of the law in the Romanian civil code. Studia Prawnicze: rozprawy i materiały, 26(1), 61-70.
15. Ebbesson, J. (1998). The notion of public participation in international environmental law. Yearbook of International Environmental Law, 8(1), 51. [DOI:10.1093/yiel/8.1.51]
16. Faucheux, S., O'Connor, M., & van der Straaten, J. (Eds.). (2013). Sustainable development: Concepts, rationalities and strategies (Vol. 13). Springer Science & Business Media.
17. Firuzjaeyan, A. A., Firuzjaeyan, M., Hashemi Petroodi, S. H., & Gholamrezazadeh, F. (2013). Applying Techniques of Interpretive Structural Modeling (ISM) in Tourism Studies (A Pathological Approach). Journal of Tourism Planning and Development, 2(6), 129-159.
18. Ghambari, V., & Safaii Shakib, A. (2017). Structuring the quality management problems with the Interpretive Structural Modeling approach. Journal of Quality & Standard Management, 7(23), 1-15 (In Persian).
19. Gilbert, J. (2023). Creating Synergies between International Law and Rights of Nature. Transnational Environmental Law, 12(3), 671-692. [DOI:10.1017/S2047102523000195]
20. Hamilton, J. (2022). The Regional Environmental Center for Central and Eastern Europe "Handbook on Access to Justice under the Aarhus Convention", March 2022
21. Hood, C. H., & Heald, D. (1996). "Risk Management in the UK Government: The Case of the NHS and Mad Cow Disease." Public Money & Management, 16(4), 29-34.
22. Jaeckel, A. L. (2019). The Precautionary Principle in International Law. In The International Seabed Authority and the Precautionary Principle (pp. 27-69). Brill Nijhoff. [DOI:10.1163/9789004332287_003]
23. Jahangirian S, Hosseini nasr S M, Oladi J, Mojaverian S M, Jalilvand H. (2022). Localization and Prioritization of Ecovillages Indices in Hyrcanian Forest (Case Study: Ecovillages of Darabkola Forests). Ecol Iran For. 10(20), 140-150 (In Persian). doi:10.52547/ifej.10.20.140 [DOI:10.52547/ifej.10.20.140]
24. Katouzian, N., & Ansari, M. (2017). "Responsibility due to environmental damage", Law Quarterly. Journal of the Faculty of Law and Political Science, 38(2), 285-313.
25. Kiss, A. (2013). The Common Heritage of Mankind utopia or reality, London, International law Journal press.
26. Kiss, A. C. (2007). Peter P. Rogers, Kazi F. Jalal, John A. Boyd, «An Introduction to Sustainable Development», 2005. Revue juridique de l'Environnement, 32(1), 129-129.
27. Louka, E. (2006). International environmental law: fairness, effectiveness, and world order. Cambridge University Press. [DOI:10.1017/CBO9780511618109]
28. Marsden, S. (2012). Strategic environmental assessment in international and European law: a practitioner's guide. Routledge. [DOI:10.4324/9781849772662]
29. Mathiyazhagan, K., Govindan, K., NoorulHaq, A., & Geng, Y. (2013). An ISM approach for the barrier analysis in implementing green supply chain management. Journal of cleaner production, 47, 283-297. [DOI:10.1016/j.jclepro.2012.10.042]
30. McGeary, J.A. 2009. Critique of using the Delphi technique for assessing evaluation capability-building needs. Evaluation Journal of Australasia, 9(1): 31-9. [DOI:10.1177/1035719X0900900105]
31. Meraty, C. (2021). "Manual on Human Rights and the Environment", Council of Europe Publishing, 2021
32. Merrills, J. G. (2017). International dispute settlement. Cambridge university press. [DOI:10.1017/9781316683149]
33. Mousavi, S.F.A., and Ghasemian F. (2019). compensation for environmental damage in international law. Law Quarterly, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran. No. 1. (2019).
34. Nishat Faisal, M., Banwet, D. K., & Shankar, R. (2006). Supply chain risk mitigation: modeling the enablers. Business Process Management Journal, 12(4), 535-552. [DOI:10.1108/14637150610678113]
35. Paradell-Trius, L. (2000). Principles of international environmental law: an overview. Rev. Eur. Comp. & Int'l Envtl. L., 9, 93. [DOI:10.1111/1467-9388.00240]
36. Perrow, C. (1999). Normal accidents: Living with high risk technologies. Princeton university press. [DOI:10.1515/9781400828494]
37. Pfohl, H. C., Gallus, P., & Thomas, D. (2011). Interpretive structural modeling of supply chain risks. International Journal of physical distribution & logistics management, 41(9), 839-859. [DOI:10.1108/09600031111175816]
38. Posner, R. A. (1972). A theory of negligence. The Journal of Legal Studies, 1(1), 29-96. [DOI:10.1086/467478]
39. Rajamani, L. (2000). The principle of common but differentiated responsibility and the balance of commitments under the climate regime. Rev. Eur. Comp. & Int'l Envtl. L., 9, 120. [DOI:10.1111/1467-9388.00243]
40. Ravi, V., & Shankar, R. (2005). "Analysis of interactions among the barriers of reverse logistics". Technological Forecasting and Social Changes, 72,1011−1029. [DOI:10.1016/j.techfore.2004.07.002]
41. Reason, J. (2016). Managing the risks of organizational accidents. Routledge. [DOI:10.4324/9781315543543]
42. Richard, Z. (2020). The Right of Access to Information, A Registered Non-Profit Organization in Sofia, Bulgaria Sir Crispin Agnew, "Environmental Justice and Public Participation".
43. Robertson, M. (2021). Sustainability principles and practice. Routledge. [DOI:10.4324/9780429346668]
44. Sands, P., & Peel, J. (2012). Principles of international environmental law. Cambridge University Press. [DOI:10.1017/CBO9781139019842]
45. Schwartz, P. (2010). The polluter-pays principle. In Research handbook on international environmental law. Edward Elgar Publishing. [DOI:10.4337/9781849807265.00021]
46. Shaw, M. N. (2017). International law. Cambridge university press. [DOI:10.1017/9781316979815]
47. Sobenes, E., & Devaney, J. (2022). The principles of international environmental law through the lens of international courts and tribunals. In The Environment Through the Lens of International Courts and Tribunals (pp. 543-577). The Hague: TMC Asser Press. [DOI:10.1007/978-94-6265-507-2_18]
48. Strange, T., & Bayley, A. (2008). Sustainable Development: Linking Economy, Society, Environment. Organisation for Economic Co-operation and Development. [DOI:10.1787/9789264055742-en]
49. Thakkar, J.J., S.G. Deshmukh, A.D. Gupta and R. Shankar. 2017. Development of a balanced scorecard an integrated approach of Interpretive Structural Modeling (ISM) and Analytic Network Process (ANP). International Journal of Productivity and Performance Management, 56(1): 25-59. [DOI:10.1108/17410400710717073]
50. Tojo, N. (2004). Extended producer responsibility as a driver for design change-utopia or reality?.
51. Ukaga, O., Maser, C., & Reichenbach, M. (Eds.). (2010). Sustainable development: Principles, frameworks, and case studies. CRC Press. [DOI:10.1201/9781439820636]
52. Warfield, J. W. (1974). Developing interconnected matrices in structural modelling. IEEE Transcript on Systems Men and Cybernetics, 4(1), 51-81. [DOI:10.1109/TSMC.1974.5408524]
53. Wheeler, S. M., & Beatley, T. (2014). Introduction to the third edition. In Sustainable Urban Development Reader (pp. 1-6). Routledge. [DOI:10.4324/9781315770369]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
