دوره 12، شماره 2 - ( پاییز و زمستان 1403 )                   جلد 12 شماره 2 صفحات 114-104 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Amirnejad H, Hosseini S, Hosseini S M, Asadpour Kordi M, Taslimi M, Bostan Y. (2024). Presenting Quantitative Approaches to Investigate the Importance of the Stakeholders of Ecosystem Services in Hyrcanian Forests. Ecol Iran For. 12(2), 104-114. doi:10.61186/ifej.12.2.104
URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-544-fa.html
امیرنژاد حمید، حسینی ساره، حسینی سید محسن، اسدپورکردی مریم، تسلیمی مهسا، بستان یدالله. ارائه رهیافت‌های کمّی به‎ منظور بررسی اهمیت دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگل‌های هیرکانی بوم شناسی جنگل های ایران (علمی- پژوهشی) 1403; 12 (2) :114-104 10.61186/ifej.12.2.104

URL: http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-544-fa.html


1- گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
2- گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
3- گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران
چکیده:   (215 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: جنگل‌ها یکی از اکوسیستم‌های پیچیده منابع‌طبیعی با نقش مهم در محیط‌زیسـت می‌باشند که دارای ظرفیت‌های تولیدی و کارکردهای چندگانه هستند. بهره‌مندی جوامـع مختلـف انسـانی از ایـن منابع به اشکال گوناگون آثار و تبعـات مختلفی دارد که بدون شناسـایی دقیـق و کامـل تمام دست‌اندرکاران آن نمی‌توان به نتایج منطقی و قابل‌قبول در تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری دست یافت. لذا، در راستای سیاست‌گذاری‌های اصولی و برای برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و موفقیت در این زمینه شناخت کامل دست‌اندرکاران و معیارهای شناسایی آنان بسیار مهـم اسـت. زیرا تصـمیم‌گیـری‌هـا در مدیریت منابع جنگلی به‌دلیل طبیعت چندمنظوره فواید و خدمات این منابع، مشکل بودن ارزش‌گـذاری پولی خدمات اکولوژیکی و تنوع زیاد دست‌اندرکاران خدمات آنها اغلب با پیچیدگی، تغییـرناپـذیری و عـدم اطمینان همراه است و تصمیم‌گیری‌ها را همواره با چالش‌هایی مواجه می‌کند. از این‌رو، دست‌اندرکاران در عرصه‌های منابع‌طبیعی و جنگل‌هـا از مؤلفـه‌هـای حیـاتی و اساسـی محسوب می‌شوند که حضور و فعالیت آنان در این عرصه‌ها انکارناپذیر و فراهم‌کننده تضمین موفقیت در مدیریت مشارکتی برای حفاظت جنگل‌ها است. پیشبرد اهداف مدیریت پایدار منابع‌طبیعی و جنگل‌ها با شناسایی و حضور فعال کنشگران کلیدی و مهمترین و مؤثرترین گروه‌های دستاندرکار یعنی مجریان و بهرهبرداران تولیدات جنگلی بههمراه سایر دست‌اندرکاران شناساییشده تحقق می‌یابد. هدف اولیه از شناسایی دست‌اندرکاران نام همه کسانی است که می‌توانند و باید در فرآیند برنامه‌ریزی و مدیریت وظیفه‌ای داشته باشند و شناسایی آنها یک قسمت مهم در فرآیند برنامه‌ریزی مشارکتی است چراکه جزیی از پیش‌شرط مشارکت محسوب می‌شود. لذا، با شناسایی و تعیین دست‌اندرکاران می‌توان از همکاری آن‌ها به‌شکل برنامه‌ریزی شده‌ای در اجرا و مدیریت طرح‌های جنگلداری بهره برد و روند اجرای برنامه‌ها را تسهیل کـرد.
مواد و روش‌ها: بررسی جهت شناسایی، وزن‌دهی و اولویت‌بندی دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگلی هیرکانی با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره، ابتدا دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگلی هیرکانی بر اساس مرور مطالعات مختلف شناسایی و گردآوری گردید. سپس پرسشنامه پژوهش برای رسیدن به پاسخ دو پرسش مهم در این بررسی طراحی شد که: الف- دست‌اندرکاران عرصه‌های جنگلی هیرکانی چه کسانی هستند و ب- اولویت آن‌ها به چه صورت است. لذا، شناسایی دست‌اندرکاران عرصه اقتصاد جنگل‌های هیرکانی با طراحی پرسشنامه در قالب طیف لیکرت و طرح گویه‌های با گزینه‌های ارجحیت پنجگانه و تعیین افراد یا گروه‌های دستاندرکار انجام شد. در این پژوهش از نظرات 50 نفر از از خبرگان، دانشگاهیان و کارشناسان سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری در سطح استانی و منطقه‌ای جهت شناسایی دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگل‌های هیرکانی استفاده شد. روایی پرسشنامه طبق نظـر متخصصـان و کارشناسان بررسی و مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن با آماره آلفای کرونباخ برابر 0/97=α تایید شد. همچنین در این پژوهش بهمنظور وزن‌دهی دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگل و تعیین اولویت آن‌ها بهترتیب از روش تحلیل نسبت ارزیابی وزن‌دهی تدریجی (SWARA) بهمنظور محاسبه وزن دست‌اندرکاران، مدل مجموع ساده وزین (SAW)، ارزیابی نسبت جمعی (ARAS) و تکنیک ترجیحات بر اساس مشابهت به راه‌حل ایده‌آل (TOPSIS) برای اولویت‌بندی آن‌ها استفاده شده است.
یافته‌ها: تجزیه و تحلیل یافته‌های پرسشنامه با استفاده از نظرات خبرگان، دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگلی هیرکانی را در در 19 گروه و 5 سطح بین‌المللی، ملی، منطقه‌ای، دست‌اندرکاران خارج از عرصه جنگل و دست‌اندرکاران داخل جنگل شناسایی نمود. همچنین نتایج وزن‌دهی دست‌اندرکاران با استفاده از تکنیک SWARA نشان داد که که جنگل‌نشینان و جوامع پایین‌دست حاشیه جنگل با کسب بیشترین وزن جزء مهمترین دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگلی هیرکانی می‌باشند و سایر دست‌اندرکاران بر مبنای وزن دریافتی در اولویت‌های بعدی قرار گرفتند. در این پژوهش اولویت‌بندی دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگلی هیرکانی در مدلهای  TOPSIS، ARAS و SAW نتایج مشابهی را از لحاظ اولویت‌بندی دست‌اندرکاران خدمات مورد بررسی نشان داد.
نتیجه‌گیری: جهت مقایسه نتایج مدل‌های اولویت‌بندی دست‌اندرکاران از شیب منحنی وزن خدمات در سه مدل استفاده گردید. شیب منحنی نزدیکی نسبی وزن‌ها در مدل ARAS یک تابع نمایی نزولی با درجه توضیحی 0/93 بوده است که نشان‌دهنده تفاوت آشکار بین دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگلی هیرکانی بوده است. شیب منحنی نزدیکی نسبی وزن‌ها در مدل ARAS از دیدگاه‌های مختلف نسبت به دو مدل دیگر بیشتر و به یک نزدیکتر می‌باشد. بر پایه این نتیجه و اجماع نظر برخی از متخصصان، اولویت‌بندی دست‌اندرکاران در مدل  ARASبه واقعیت نزدیکتر بوده است. از این رو مدل  ARAS به‌عنوان مدلی مناسب جهت اولویت‌بندی دست‌اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگلی هیرکانی پیشنهاد شد. طبق نتایج این مدل جنگل‌نشینان؛ جوامع پایین‌دست حاشیه جنگل؛ و بهره‌برداران خارج از عرصه جنگل‌ها مهمترین دست‌اندرکاران خدمات جنگل‌های هیرکانی محسوب می‌شوند. از اینرو، در مدیریت منابع‌طبیعی و محیط‌زیست و مخصوصاً طرح‌های جنگلداری نقش، حضور و تأثیر این دست‌اندرکاران غیر قابل اغماض است و پیشنهاد می‌شود از حضور این جوامع در مدیریت مشارکتی جنگل استفاده بهینه شود. همچنین، پیشنهاد می‌شود رابطه انسان بهعنوان دستاندرکار با اکوسیستم طبیعی بایستی در رأس سیاستگذاری‌ها و مدیریت جامع منابع جنگلی قرار گیرد و حمایت از پروژههای زراعت چوب از طریق سیاستهای یارانهای، اعطای تسهیلات و وامهای کمبهره به جنگل‌نشینان و جوامع پایین‌دست حاشیه جنگل؛ تلاش در جهت کاهش محرومیتها و افزایش توسعهیافتگی اجتماعی و اقتصادی روستاهای حاشیه جنگل؛ برگزاری دورهها و کلاسهای آموزشی در زمینه کارآفرینی، معرفی صنایع دستی، محصولات فرعی جنگل؛ شناسایی بازارهای هدف و تقویت شبکه بازاریابی برای صادرات محصولات غیرچوبی در راستای افزایش سهم جنگل در رشد و توسعه اقتصادی جوامع روستایی حاشیه جنگل؛ برنامهریزی جهت اشتغال جوامع بومی در بخشهای حفاظتی جنگل مدنظر قرار گیرد.

 
متن کامل [PDF 741 kb]   (84 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1402/11/5 | پذیرش: 1403/3/30

فهرست منابع
1. Abdollahi, F., Banj Shafiei, A., Beygi Heidarlou, H., & Mousavi Mirkala, S. R. (2023). Analysis of forest stakeholders' attitudes toward participatory management in the Sardasht forests, Iranian northern Zagros. Forest Research and Development, 9(4), 437-461 (In Persian). doi: 10.30466/jfrd.2023.54848.1686
2. Ananda, J., & Herath, G. (2003). The use of analytic hierarchy process to incorporate stakeholder preferences into regional forest planning. Forest Policy and Economics, 5(1), 13-26. [DOI:10.1016/S1389-9341(02)00043-6]
3. Arsyah, U., Jalinus, N., Ambiyar, S., Arsyah, R., & Pratiwi, M. (2021). Analysis of the simple additive weighting method in educational aid decision making. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 12(14), 2389- 2396.
4. Baskent, E. Z., Bas, S., & Terzioglu, K. S. (2008). Developing and implementing participatory and ecosystem based multiple use forest management planning approach (ETC, AP): Yalnızcam case study. Forest Ecology and Management, 256, 798-807. [DOI:10.1016/j.foreco.2008.05.039]
5. Bera, B., Shit, P., Sengupta, N., Saha, S., & Bhattacharjee, S. (2020). Susceptibility of deforestation hotspots in Terai-Dooars belt of Himalayan foothills: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS models. Journal of King Saud University- Computer and Information Sciences, 34, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.jksuci.2021.10.005 [DOI:10.1016/j.jksuci.2021.10.005.]
6. Boiral, O., & Heras-Saizarbitoria, I. (2017). Managing biodiversity through stakeholder involvement: Why, who, and for what initiatives?. Journal of Business Ethics, 140(3), 403-421. [DOI:10.1007/s10551-015-2668-3]
7. Grimble, R., & Wellard, K. (1997) Stakeholder Methodologies in Natural Resource Management: A Review of Principles, Contexts, Experiences and Opportunities. Agricultural Systems, 55, 173-193. [DOI:10.1016/S0308-521X(97)00006-1]
8. Hajizadeh, H., Fallah, A., & Hosseini, S. (2022). Evaluation of forest ecosystem functions using integrated methods of multi-criteria decision making (Case study: Mazandaran provence, Shiadeh and Diva forest ecosystem). Ecology of Iranian Forest, 10(20), 33-42. [DOI:10.52547/ifej.10.20.33]
9. Hosseini, S., Oladi, J., & Amirnejad, H. (2021). The evaluation of environmental, economic and social services of national parks. Environment, Development and Sustainability, 23(6), 9052-9075. [DOI:10.1007/s10668-020-01011-6]
10. Hvenegaard, G. T., Carr, S., Clark, K., Dunn, P., & Olexson, T. (2015). Promoting sustainable forest management among stakeholders in the Prince Albert Model Forest, Canada. Conservation and Society, 13(1), 51-61. [DOI:10.4103/0972-4923.161222]
11. Jalili Asle, H., Fallah, A., Oladi, J., & Hosseini, S. (2023). Identification and customization of rural ecotourism criteria and indicators in the forest areas of northern Iran. Ecology of Iranian Forest, 11(21), 1-11. http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-394-fa.html [DOI:10.61186/ifej.11.21.1]
12. Kersuliene, V., Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2010). Selection of rational dispute resolution method by applying new step‐wise weight assessment ratio analysis (SWARA). Journal of business economics and management, 11(2), 243-258. [DOI:10.3846/jbem.2010.12]
13. Luyet, V., Schlaepfer, R., Parlange, M. B., & Buttler, A. (2012). A framework to implement stakeholder participation in environmental projects. Journal of Environmental Management, 111, 213-219. [DOI:10.1016/j.jenvman.2012.06.026]
14. Mitincu, C. G., Niţă, M. R., Hossu, C. A., Iojă, I. C., & Nita, A. (2023). Stakeholders' involvement in the planning of nature-based solutions: A network analysis approach. Environmental Science & Policy, 141, 69-79. [DOI:10.1016/j.envsci.2022.12.022]
15. Mousavi Nokandeh, M., & Moeiri, M. (2018). The need to identify stakeholders in cooperative forest management. The 4th International Conference on Agricultural and Environmental Engineering with Sustainable Development Approach, Shiraz.
16. Mousavi Nokandeh, M., Moayeri, M., & Salmanmahiny, A. (2015). Stakeholders and criteria for their identification in natural resources management (Case study: Golestan province forests). Journal of Wood and Forest Science and Technology, 21(4), 23-40 (In Persian).
17. Muhajir, M. (2016). Forestry and Forest cultivation, Tehran University Press, 410 p.
18. Paletto, A. O., Giacovelli, G. A., Grilli, G. A., Balest, J., & De Meo, I. (2014). Stakeholders' preferences and the assessment of forest ecosystem services: a comparative analysis in Italy. Journal of Forest Science, 60(11), 472-483. [DOI:10.17221/85/2014-JFS]
19. Paletto, A., Hamunen, K., & De Meo, I. (2015). Social network analysis to support stakeholder analysis in participatory forest planning. Society & natural resources, 28(10), 1108-1125. [DOI:10.1080/08941920.2015.1014592]
20. Salimi Kochi, J., & Ebrahimi, P. (2017). Network analysis of local stakeholders and social cohesion in the participatory management of water resources (Case study: Watershed Myanjangal, Fasa city). Iranian Journal of Watershed Management Science and Engineering, 11(37), 57-63.
21. Sheppard, S. R. J., & Meitner, M. (2005). Using multi-criteria analysis and visualization for sustainable forest management planning with stakeholder groups. Forest and Ecology Management, 207, 171-187. [DOI:10.1016/j.foreco.2004.10.032]
22. Zandbasiri, M., Ghazanfari, H., Sepahvand, A., & Fatehi, P. (2011). Presentation of decision making pattern for forest management unit under uncertainty conditions (Case study: Taf local area-Lorestan). Iranian Journal of Forest, 3(2), 109-120 (In Persian).

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به بوم‏شناسی جنگل‏های ایران می‌باشد.

طراحی و برنامه نویسی: یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Ecology of Iranian Forest

Designed & Developed by: Yektaweb