محمد جواد روستا، سید مسعود سلیمان پور، مریم عنایتی، مجتبی پاک پرور،
دوره ۱۰، شماره ۱۹ - ( ۳-۱۴۰۱ )
چکیده
مقدمه و هدف: افزایش کربن آلی خاک نه تنها، باعث ترسیب کربن جوی میشود بلکه اغلب، فرایندها و ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک را بهبود می بخشد. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر نوع پوشش گیاهی و ویژگیهای شیمیایی خاک بر میزان کربن آلی خاک در سال ۱۳۹۸ در عرصه های پخش سیلاب ایستگاه کوثر واقع در دشت گربایگان فسا (استان فارس) انجام شد. پخش سیلاب برای تغذیه ی آبخوانها از سال ۱۳۶۱ در پهنه ای به وسعت ۲۰۳۴ هکتار در این دشت اجرا شده است.
مواد و روشها: کاربریهای مورد بررسی عبارت بودند از: جنگل دست کاشت آکاسیا (Acacia salicina Lindl.)، جنگل دستکاشت اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.)، مرتع دست کاشت آتریپلکس [Atriplex lentiformis (Torr.) (Wats.)] و مرتع طبیعی که همگی از طریق پخش سیلاب آبیاری میشوند. با نمونه برداری مرکب در سه تکرار از خاک زیرپوشش کاربریهای مختلف (عمق ۳۰-۰ سانتیمتر)، ۱۳ ویژگی شامل: اسیدیته ی گل اشباع (pH)، قابلیت هدایت الکتریکی عصارهی اشباع (ECe)، کربنات کلسیم، درصد کربن آلی، درصد نیتروژنکل، نسبت C/N، فسفر و پتاسیم قابل جذب، سدیم، کلسیم و منیزیم عصاره ی اشباع، کلسیم+منیزیم و نسبت جذب سدیم (SAR)، اندازه گیری و محاسبه شدند. پس از اطمینان از نرمال بودن داده ها به وسیله ی آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، داده های به دست آمده در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی، تجزیه و تحلیل شده و میانگینها با آزمون توکی در سطح پنج درصد مقایسه شدند.
یافته ها: نتایج تحلیل واریانس داده ها نشان داد که از میان متغیرهای بررسی شده، تأثیر تیمار (نوع پوشش گیاهی) بر تمام ویژگیها (به جز SAR) در سطح یک و پنج درصد معنیدار شده است. برای ارائه ی مدل، از روش رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد متغیرهای نسبت C/N، نیتروژنکل و ECe، بر میزان کربن آلی خاک مؤثر هستند و ۹۹/۷ درصد از تغییرات آن را توجیه میکنند. با توجه به ضرایب استاندارد شده در معادلهی رگرسیون، به ازای افزایش هر واحد نسبتC/N ، مقدار ۰/۹۳۹ واحد و به ازای هر واحد نیتروژنکل، مقدار ۰/۳۳۸ واحد و با افزایش هر واحد EC، مقدار ۰/۱۰۹ واحد به میزان کربن آلی افزوده میشود.
نتیجه گیری: در مجموع، شناخت عوامل مؤثر بر ذخیرهی کربن آلی در خاک، میتواند باعث ارائه ی راهکارهای مدیریتی مناسب برای افزایش میزان کربن آلی و توسعه ی ظرفیت ذخیره ی کربن در خاک شده، حاصلخیزی خاک را بهبود بخشیده و اثرات منفی تغییر اقلیم را تا حد زیادی کاهش دهد.
