چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: مطالعات مقایسهای جریانات آزاد و منظم رودخانه‌ای باعث افزایش درک ما از اثراث زیست محیطی رودخانهها روی پوششهای گیاهی حاشیه آن میشود. مناطق کران رودی به طور ویژه نسبت به چرخه هیدرولوژیکی حساس هستند که این نکته بهعنوان یک شاخص مناسب برای نشان دادن تغییرات زیست محیطی بکار میروند. با توجه به اینگه عناصر گیاهی جنگلهای کران رودی تحت تاثیر نوسانات رودخانه و متغیرهای اقلیمی می‌باشد، پژوهش حاضر بهدنبال بررسی میزان اثرگذاری فاکتورهای فوق بر روی رویش گونههای سپیدار، سنجد و گز، که از گونههای درختی و درختچهای این جنگلهاست، می‌باشد.
مواد و روش ها: سه گونه درختی از جنگل های کران رودی ارس برای مطالعه در این تحقیق انتخاب شد. با استفاده مته سال سنج از پایه های قطور گونه های مورد مطالعه نمونه های رویشی استخراج گردید. حلقه های رویشی نمونه ها بعد از آماده سازی با استفاده از میز اندازه گیری LINTAB اندازه گیری و ثبت شد. مقادیر حلقه های رویشی بعد از تاریخ گذاری تطبیقی با استفاده از روش استانداردسازی گاه شناسی درختی برای هرگونه ایجاد شد که برای گونه سپیدار با طول ۴۸ سال، گونه سنجد با طول ۲۸ سال، گونه گز با طول ۲۳ سال منحنی گاه شناسی درختی بدست آمد.
یافته ها: نتایج تجزیه و تحلیل همبستگی پیرسون نشان داد رویش گونه سپیدار واکنش منفی به بیشینه دمای هوای ماه شهریور، میانگین دمای هوا مرداد و شهریور داشت. گونه سنجد واکنش مثبت به میانگین دمای هوای اردیبهشت و واکنش منفی به کمینه دمای هوای مرداد داشت. شاخص رویشی گونه سنجد رابطه مثبتی با مقادیر دبی رودخانه در اسفند و رابطه منفی در شهریور نشان داد. بیشینه دمای هوای مهر و میانگین دمای هوای مهر و آذر قبل فصل رویشی تاثیر منفی بر گونه گز داشت. مجموع بارندگی آذر و بهمن قبل فصل رویش تاثیر مثبت و مجموع بارندگی شهریور فصل رویش و مجموع بارندگی ماه دی قبل فصل رویش رابطه منفی با رویش گونه گز به نمایش گذاشت. میانگین مقادیر دبی آذر رابطه عکسی را با رویش گونه گز نشان داد.
نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد بالابودن دمای هوا، پایین بودن مقادیر بارندگی و دبی رودخانه در ماههای تابستان عامل بازدارنده رویش درختان محسوب میشود. شناخت تأثیر متغیرهای اقلیمی و نوسانات رودخانه‌ای روی جنگل های کران رودی می تواند در برنامه ریزی دقیق در احیاء، بازسازی و مدیریت آن نقش مهمی را ایفا نماید. با توجه به خشک سالی های اخیر و سدسازی روی رودخانه اَرَس در بالادست میزان آب جریانی رودخانه کاهش و منجر به کاهش سطح پوشش گیاهی در کرانه آن شده است؛ لذا ضروری است در انتخاب گونه های بومی در جنگل کاری ها عوامل تأثیرگذار مد نظر قرار گیرد.
