حسن جلیلی اصل، اصغر فلاح، جعفر اولادی، ساره حسینی،
دوره ۱۱، شماره ۲۱ - ( ۵-۱۴۰۲ )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: بوم گردی فرایندی است که از دیرباز با شکل های خاص خود به منظور تأمین نیازهای روانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی انسان ها وجود داشته و از شاخصه های رو به رشد است. از این رو امروزه، بوم گردی به یکی از اهرم های اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از مناطق جهان تبدیل شده است. این فرایند در مناطق مختلف باید بر پایه توسعه پایدار باشد تا ضمن حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی منطقه در کنار استفاده عقلایی از منابع طبیعی، طبیعت مورد نظر را نیز محافظت کند. از این رو، پیش از تدوین راهکارهای توسعه و اجرای برنامه های اقتصادی و اجتماعی، بررسی جغرافیایی منطقه و شناخت توان های محیطی آن و سپس تعیین توان بوم گردی سرزمین، با هدف بهره برداری مستمر با کمترین تخریب و حفظ منابع طبیعی، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. لذا بوم گردی در میان انواع مختلف گردشگری از جایگاه ویژه و رشد قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است و در ۲۰ سال اخیر، شاهد گسترش سریع فعالیت های بوم گردی در سراسر جهان بوده ایم و انتظار می رود به شدت این گسترش نیز افزوده شود. اما نظر به اهمیت حفاظت از طبیعت، برنامه ریزی و مدیریت، بوم گردی روستایی بر اساس اصول علمی از رویکردهای ضروری در فرآیند نیل به توسعه پایدار و جلوگیری از هدر رفت وقت و سرمایه است.
مواد و روش‌ها: هدف از این پژوهش شناسایی و بومی سازی معیارها و شاخص های بوم گردی روستایی به روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر تکمیل پرسشنامه دلفی توسط خِبرگان و کارشناسان متخصص در این حوزه است. از این رو تعداد ۴۴ نفر از خبرگان و متخصصان بوم گردی روستایی در سه دور به پرسشنامه دلفی شامل مجموعه‌ای از معیارها و شاخص‌های بوم گردی روستایی مستخرج از منابع مختلف، پاسخ دادند. در این پژوهش جهت حصول به اتفاق نظر میان اعضای دلفی یعنی همگرا شدن نظر آنها از شاخص انحراف معیار و ضریب هماهنگی کندال استفاده گردید. همچنین در این مطالعه به منظور بررسی پایداری درونی سوال های پرسشنامه از تکنیک سنجش پایایی ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد.
یافته‌ها: تجزیه و تحلیل یافته های این پژوهش، مجموعاً چهار معیار و ۵۴ شاخص برای بوم گردی روستایی شناسایی نمود که در نهایت از میان آنها چهار معیار و ۴۴ شاخص جهت ارزیابی بوم گردی روستایی بومی سازی و اولویت بندی گردید. این معیارها شامل معیارهای زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فنی بوده است. نتایج اولویت بندی شاخص‌های بوم گردی روستایی با استفاده از روش دلفی نشان داد که در بُعد زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فنی شاخص های وجود فضای سبز، جنگل، مراتع، تالاب، رودخانه ها و ...، سبک معماری و صنایع دستی، نوع پوشش لباس و غذاها، وجود بازارهای محلی روستایی و شاخص وجود اماکن و جاذبه های مذهبی، تاریخی، باستانی، زیارتی، مصنوعی، فرهنگی و اجتماعی به ترتیب بالاترین اولویت را در میان سایر شاخص‌های بومگردی روستایی به خود اختصاص داده اند.
نتیجه‌گیری: نتایج اولویت بندی معیارهای بوم گردی روستایی نشان داد، معیارهای فنی و زیست محیطی به‌ترتیب با کسب میانگین ۴/۳۷ و ۳/۹۴ اولویت اول و دوم را به خود اختصاص داده اند. از این‌رو، پیشنهاد می شود به معیارها و شاخص ها با اولویت بالای بوم گردی روستایی در برنامههای مدیریتی جهت اجرای پروژه های بوم گردی روستایی توجه بیشتری شود.
