TY - JOUR T1 - Gas Exchanges and Accumulation of Osmolites in Declined Persian Oak Stands in Ilam Province (Case study: Gchan and Sheshdar Forest Area) TT - تبادلات گازی و تجمع محلولهای سازگار در تودههای دچار زوال بلوط ایرانی در استان ایلام (مطالعه موردی: منطقه جنگلی گچان و ششدار) JF - ifej JO - ifej VL - 10 IS - 19 UR - http://ifej.sanru.ac.ir/article-1-403-fa.html Y1 - 2022 SP - 22 EP - 31 KW - Crown dieback KW - Gas exchange KW - Ilam KW - Osmotic regulation KW - Persian oak KW - Physiological properties N2 - مقدمه و هدف: مطالعه تبادلات گازی در شرایط تنش خشکی می­تواند به شناسایی فاکتورهای مؤثر در مقاومت به این تنش کمک کند. به­ منظور بررسی تأثیر عوامل فیزیولوژیکی ویژگی­های فتوسنتزی و تجمع اسمولیت­ها بر خشکیدگی درختان بلوط ایرانی(Quercus brantii Lindl.) ، دو توده جنگلی گچان و ششدار استان ایلام برای مطالعه انتخاب شدند. مواد و روش­ها: درختان بلوط بر مبنای شدت خشکیدگی تاجی به چهار گروه (سالم، ۳۳-۵% ،۶۶-۳۳% و بالای ۶۶% خشکیدگی) تقسیم شدند. فعالیت­های فیزیولوژیکی مانند: فتوسنتز، تعرّق، تنفس، غلظت­ دی­اکسید­کربن داخل روزنه­ ای، هدایت مزوفیلی­، کارایی مصرف آب، دمای برگ، قندهای محلول و اسیدآمینه­ های آزاد از برگ درختان در جهت شیب غالب منطقه از شاخه­ های انتهایی در قسمت میانی تاج به­ صورت تصادفی اندازه­گیری شدند و پایه ­های منتخب در محدوده­ ی قطری ٣٠ تا ٤٠ سانتی­متر انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل داده ­ها، از تجزیه واریانس یک طرفه و برای مقایسه تیمارهای مختلف از کمینه­ ی تفاوت معنی­داری (LSD) استفاده شد و تمام محاسبات با نرم افزار SAS انجام شد. یافته ­ها: در درختان با خشکیدگی شدید در منطقه گچان، نتایج این تحقیق نشان داد که میزان فتوسنتز (1/06 میکرومول CO2 بر مترمربع بر ثانیه) با کاهش در هدایت مزوفیلی ( 0/0021 مول در مترمربع بر ثانیه)، تعرّق (3/82 میلی­مول آب بر مترمربع بر ثانیه)، کارایی مصرف آب (0/27 میکرومول CO2بر مول آب) و افزایش غلظت دی­اکسید­کربن زیرروزنه ­ای (488/15 میکرومول CO2 بر مول) و دما (36/05 درجه سانتی­گراد) همراه بود. نتایج آزمون همبستگی (در سطح احتمال 0/05 و 0/01)، نقش عوامل روزنه ­ای و غیر‌روزنه­ ای در کاهش فتوسنتز را نشان داد. همچنین، افزایش میزان قند­های محلول (0/009 میکروگرم بر گرم وزن تر برگ) و اسید آمینه­ های آزاد (0/012 میکروگرم بر گرم وزن تر برگ) به‌­عنوان محلول­های سازگار در تنظم اسمزی مشاهده نشد. در منطقه ششدار پارامترهای فتوسنتزی بین تیمارهای ­مختلف خشکیدگی تفاوت معنی­داری را نشان نداد، امّا با افزایش تجمع قند­های محلول در درختان سرخشکیده بلوط ایرانی همراه شد. افزون‌بر‌این، همبستگی معنی­ داری بین فتوسنتز با عوامل روزنه­ای مشاهده نشد که بیانگرتوانایی این گونه در باز نگه­داشتن روزنه در شرایط تنش خشکی شدید است. نتیجه­ گیری: بنابراین، نتایج تحقیق حاضر تفاوت در ظرفیت­های فتوسنتز درختان سرخشکیده بلوط ایرانی و همچنین به­ کارگیری راه­کارهای اجتناب و تحمل به خشکی در دو منطقه را نشان می­دهد. M3 10.52547/ifej.10.19.22 ER -